
تا چند سال پیش درمان آسم با داروهایی مثل تئوفیلین و آمینوفیلین کهبرونش را گشاد میکردند، بود ولی از دو دهپیش تا کنون کهمشخص شدهالتهاب و تورم مخاط راههای هوایی عامل ایجاد این بیماری است، سنگ بنای درمان بیماران آسمی تجویز داروهایی با اثرات ضد التهابی مثل کورتون است اما چون این بیماران نیاز بهتجویز طولانی مدت دارو دارند، باید از کورتونی استفادهشود کهتا حد امکان حائز اثرات موضعی باشد ولی جذب سیستمیک و عارضهجدی نداشتهباشد.
برای همین بهجز در موارد خاص کهدر دورههای کوتاهمدت بهبیماران در زمان حمله، کورتون بهصورت خوراکی یا تزریقی توسط پزشک مجرب تجویز میشود، بیماران هیچ گاهنباید اقدام بهمصرف کورتون خوراکی یا تزریقی بهصورت دورهای یا مستمر کنند.
بههمین جهت تجویز داروهای کورتون دار استنشاقی کهغالبا جذب نمی شوند و در دوزهای متعارف کم ترین میزان عوارض جانبی را دارند، با یا بدون تجویز داروهای طویل الاثر گشاد کنندهبرونش، توصیهمیشود.
دوز دارو مهم است
یکی از مهم ترین نکات در مورد بیماران آسمی این است کهاین بیماران حتی در زمانی کهعلائم بیماری با مصرف دارو فروکش میکند یا قطع میشود، بههیچ عنوان نباید بدون نظر پزشک اقدام بهکم کردن میزان دارو یا قطع اسپری تجویز شدهکنند و اجازهدهند کهپزشک با سؤالات منطقی در ویزیت های دورهای و در صورت نیاز تکرار اسپیرومتری تصمیم بگیرد کهدر زمان مقتضی دوز دارو را کاهش دهد.
داروهایی کهبرای درمان آسم بهکار میروند، بهدو دستهتقسیم میشوند:
این داروها کهمعمولاً بهصورت روزانهمصرف میشوند، مهم ترین داروها در کنترل بیماری آسم هستند. این داروها بیماری آسم را بهصورت روزانهتحت کنترل قرار میدهند و احتمال بروز حملات آسم را کاهش میدهند.
کوتیکواستروئیدهای استنشاقی:
این داروهای ضدالتهاب شامل فلوتیکازون (Flovent HFA)، بودزونید (Pulmicort Flexhaler)، فلونیزولید (Aerobid)، سیکلزونید (Alvesco)، بکلومتازون (Qvar) و مومتازون (Asmanex) هستند.
ممکن است نیاز باشد کهشما این داروها را بهمدت چند روز تا چند هفتهمصرف کنید تا حداکثر اثرات مفید خود را نشان دهند. برخلاف کورتیکواستروئیدهای خوراکی، این داروهای کورتیکواستروئید نسبتاً اثرات جانبی کمتری دارند و معمولاً مصرف طولانی مدت آنها بدون خطر میباشد.
مهارکنندههای لکوترین ها:
این داروهای خوراکی شامل مونتلوکاست (Singulair)، زافیرلوکاست (Accolate) و زیلتون (Zyflo) در عرض 24 ساعت بهکاهش علایم آسم کمک میکنند. در برخی بیماران مصرف این داروها باعث ایجاد علایم روانی مانند تحریک پذیری، آشفتگی، توهم، افسردگی و افکار خودکشی میشود. در صورت بروز هر واکنش غیرمعمول با مصرف این داروها بهتوصیههای پزشکی عمل کنید.
آگونیست های گیرندههای بتای طولانی اثر:
این داروهای استنشاقی کهشامل سالمترول (Serevent) و فورموترول (Foradil و Perforomist) هستند مسیرهای تنفسی را باز میکنند. نتایج برخی مطالعات نشان دادهاست کهاین داروها ممکن است خطر بروز حملات آسم را افزایش دهند بنابراین باید این داروها را تنها همراهبا داروهای کورتیکواستروئید استنشاقی استفادهکرد.
همچنین چون این داروها مانع تشخیص بدتر شدن وضعیت بیمار مبتلا بهآسم میشوند، در زمان حملهآسم شدید نباید از آنها استفادهکرد.
داروهای استنشاقی ترکیبی:
این داروها مانند فلوتیکازون-سالمترول (Advair Diskus)، بودزونید-فورموترول (Symbicort) و مومتازون-فورمترول (Dulera) شامل یک داروی آگونسیت گیرندهبتای طولانی اثر همراهبا یک کورتیکواستروئید هستند. بهدلیل اینکهاین داروهای استنشاقی ترکیبی حاوی آگونسیت های گیرندهبتای طولانی اثر هستند، میتوانند خطر بروز حملات شدید آسم را افزایش دهند.
تئوفیلین:
داروی تئوفیلین (Theo-24، Elixophyllin و غیره) یک قرص با مصرف روزانهاست کهاز طریق شل کردن عضلات اطراف مجاری تنفسی بهباز نگهداشتن مسیرهای تنفسی کمک میکند (گشاد کنندهبرونش است).
برخلاف گذشته، جدیداً این دارو کاربرد زیادی در درمان بیماران مبتلا بهآسم ندارد.
این داروها در زمان نیاز بهکاهش سریع و کوتاهمدت علایم بیماران در حملات آسم یا با توصیهپزشک قبل از انجام ورزش مورد استفادهقرار میگیرند.
آگونیست های گیرندههای بتای کوتاهاثر:
این گشادکنندههای برونش سریع اثر استنشاقی در عرض چند دقیقهعمل کردهو در زمان حملات آسم بهسرعت علایم بیمار را کاهش میدهند. این داروها شامل آلبوترول (ProAir HFA، Ventolin HFA و غیره)، لوالبوترول (Xopenex) و پریبوترول (Maxair) است.
آگونیست های گیرندههای بتای کوتاهاثر میتوانند بهصورت استنشاقی یا با یک نبولایزر (ماشینی کهداروهای آسم را بهذرات ریز مهمانند تبدیل میکند) بهصورت اسپری مصرف شوند.
ایپراتروپیوم (Atrovent):
ایپراتروپیوم مانند سایر گشاد کنندههای برونش ها سریعاً اثر کردهو بهطور فوری عضلات مسیرهای هوایی را شل میکند و باعث راحت تر شدن تنفس میشود. ایپراتروپیوم بیشتر در درمان آمفیزم و برونشیت های مزمن استفادهمیشود اما در برخی موارد برای درمان حملات آسم نیز استفادهمیشود.
کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا داخل وریدی:
این داروها کهشامل پردنیزون و متیل پردنیزون است، التهاب مسیرهای تنفسی کهدر آسم شدید رخ میدهد را کاهش میدهند. این داروها در صورت مصرف طولانی مدت دارای برخی عوارض جانبی هستند بنابراین تنها برای درمان علایم آسم شدید در کوتاهمدت استفادهمیشوند.
اگر شما دچار حملات آسم میشوید داروهای استنشاقی سریع اثر میتوانند بهسرعت علایم شما را کاهش دهند. اما اگر داروهای کنترل طولانی مدت آسمی کهمصرف میکنید عملکرد مناسبی داشتهباشند شما نیازی بهاستفادهزیاد از داروهای استنشاقی سریع اثر نخواهید داشت.
مقدار تنفس خود را در طول هفتهثبت نمایید:
اگر مقدار استفادهشما از داروهای استنشاقی سریع اثر بیشتر از مقداری باشد کهپزشکتان توصیهکردهاست، بهپزشک مراجعهکنید. احتمالاً در این شرایط لازم است دوز داروهای کنترل طولانی مدت مصرفیتان تغییر کند.
داروهای آلرژی در مواردی کهآسم بهدلیل آلرژی ایجاد شدهاست یا با آلرژی تشدید مییابد میتوانند مفید باشند. این داروها عبارتند از:
تزریق آلرژی(ایمونوتراپی):
تزریق آلرژی بهتدریج واکنش سیستم ایمنی شما را بهآلرژن های خاص کاهش میدهد. بهمدت چندین ماهمعمولاً یک بار در هفتهتزریق بهبدن شما صورت میگیرد سپس بهمدت 3 تا 5 سال، یک بار در ماهتزریق انجام میشود.
اومالیزوماب(Xolair):
این دارو برای افرادی کهمبتلا بهآلرژی و آسم شدید هستند هر 2 تا 4 هفتهیک بار تزریق میشود. این دارو با تغییر سیستم ایمنی اثر خود را اعمال میکند.
داروهای آلرژی:
این دستهاز داروها شامل اسپری های بینی آنتی هیستامین و ضداحتقان مانند کورتیکواستروئیدها و اسپری بینی کرومولین هستند.
در ادامهبرخی از رایج ترین اسپری ها و داروهای بیماری آسم و عوارض آنها را معرفی میکنیم.
اسپری سالبوتامول (Salbutamol)
اسپری سالبوتامول یکی از رایج ترین و پرمصرف ترین اسپری های تسکین دهندهسریع الاثر برای برطرف نمودن علائم و حملات آسم میباشد. اسپری سالبوتامول پس از مصرف باعث شل شدن و ریلکس مجاری تنفسی و همچنین موجب برطرف شدن علائمی مانند سرفه و یا احساس تنگی نفس میشود.
سالبوتامول بهصورت قرص و شربت نیز وجود دارد. اسپری سالبوتامول بهطور معمول بهرنگ آبی تولید شدهو در داروخانهها موجود میباشد. شایان ذکر است اسپری سالبوتامول توسط شرکت های مختلف تجاری با نام های مختلف مانند ونتولین ، ونتالکس (شرکت سینا دارو) و یا سالبوترکس (شرکت داروسازی جابربن حیان) تولید میشود.
اسپری سالمترول (Salmeterol)
این اسپری حاوی داروی سالمترول میباشد. سالمترول از دستهداروهای گشاد کنندهبرونش و مجاری تنفسی طولانی اثر بودهو برای مقابلهبا عوارض حملهحاد آسم مناسب نیست. اثرات سالمترول 10 تا 20 دقیقهبعد از مصرف بروز یافتهو تا حدود 12 ساعت دوام دارد.
اغلب رنگ اسپری سالمترول سبز میباشد و با نام های تجاری مختلف مانند سالمکس (شرکت سینا دارو) و یا سرونت (Serevent) (شرکت GSK فرانسه)در دسترس میباشد.
اسپری یا کپسول استنشاقی فورمترول (Formoterol)
فورمترول بهطور معمول بهصورت اسپری و یا کپسول حاوی پودر فومترول در دسترس است. فورمترول برای پیشگیری از عوارض ناشی از حملات آسم و انقباظ مجاری تنفسی استفادهمیشود. این داور از جملهداروهای شل کنندهبرونش ها و مجاری تنفسی طولانی اثر میباشد.
فورمترول برای فرونشاندن عوارض حاد ناشی از حملات آسم مناسب نیست! فورمترول بهصورت اسپری، کپسول و یا پودر استنشاقی با نام های تجارتی مختلف در دسترس میباشد.
برخی از این محصولات دارویی تجاری عبارتند از:کپسول استنشاقی فورادیل (شرکت نوارتیس سوئیس)، پودر و یا اسپری فوموتیزوکس (شرکت داروسازی جابربن حیان) ویا پودر استنشاقی اوکسیس توربوهالر (شرکت Astrazeneca سوئد).
اسپری یا کپسول استنشاقی کرومولین سدیم (Cromolyn Sodium)
اسپری و یا کپسول های حاوی کرومولین سدیم اغلب برای پیشگیری از عوارض ناشی از آسم بهعنوان یک گشاد کنندهبرونش ها و مجاری تنفسی استفادهمیشود. با توجهبهآنکهاثرات این دارو دیرتر از داورهای سریع الاثر بروز مییابد لذا استفادهاز کرومولین سدیم در مواقع حملات و عوارض حاد آسم مناسب نیست!
اسپری و یا کپسول کرومولین سدیم بهنام های مختلف تجاری در دسترس بودهکهبعضی از این نام ها عبارتند از:اسپری کرمولکس (شرکت سینا دارو)، اسپری بینی رینومکسان (شرکت دارویی جابربن حیان)، اسپری بینی نازوکروم (شرکت سینادارو) و یا کپسول استنشاقی کرومال (شرکت CIPLA هند).
اسپری بکلومتازون (Beclometasone)
اسپری های حاوی بکلومتازون جزء داروهای استروئیدی (ضدالتهابی) بودهکهبرای پیشگیری از بروز علائم و حملات آسم بکار میروند. بکلومتازون با کاهش التهاب در برونش ها و مجاری تنفسی میتواند علاوهبر کاهش احساس تنگی نفس، میزان ترشح موکوس (خلط) را نیز در مجاری تنفسی کاهش دهد.
اسپری بکلومتازون با نام های مختلف تجاری بهصورت اسپری استنشاقی و یا اسپری بینی در بازار وجود دارد کهعبارتند از:اسپری بکلکس (شرکت سینادارو)، بکلوتروکس (شرکت دارویی جابربن حیان)، بکونیز (GSK اسپانیا)، بکلونازال (ORION فنلاند) و یا بکلیت آکوانیز (CIPLA هند).
اسپری فلوتیکازون (Fluticasone)
اسپری فلوتیکازون بهصورت استنشاقی و یا اسپری بینی از انواع اسپری های استروئیدی بودهکهبرای مواردی مانند جلوگیری از عوارض بیماری آسم و یا رینیت آلرژیک استفادهمیشود. فلوتیکازون همانند سایر داروهای ضدالتهاب و استروئیدی، با مهار فعالیت سلول های سیستم ایمنی باعث کاهش التهاب در ناحیهمجاری تنفسی و ریهها میگردد.
نام های تجاری این اسپری عبارتند از:فلوتیزوکس (شرکت داوریی جابربن حیان)، فلازون (شرکت دارویی رها)، فلوزینوز (شرکت سینا دارو)، فلوکسی نیز (GSK اسپانیا)، فلوکسی تاید (GSK فرانسه)، آپو-فلوتیکازون (APOTEX کانادا) و یا فلومیست (CIPLA هند).
اسپری بودزوناید (Budesonide)
اسپری های حاوی داروی بودزوناید، برای جلوگیری و کنترل بیماری آسم مزمن و همچنین برطرف نمودن علائم رینیت آلرژیک مورد استفادهقرار میگیرند. بودزوناید مانند بکلومتازون و فلوتیکازون نوعی داروی استروئیدی و ضدالتهاب است.
نام های تجاری این اسپری در داروخانهها عبارت است از:اسپری بودسوناید جابر (شرکت دارویی جابربن حیان)، بودی ایر (CHIESI ایتالیا)، نبول پالمیکورت (ASTRAZENECA سوئد) و یا بودکورت (CIPLA هند).
اسپری مومتازون (Mometasone)
مومتازون (یا مومتازون فوروات) موجود در این اسپری های استنشاقی خاصیت ضد التهابی داشتهو برای کنترل و پیشگیری علائم آسم و یا رینیت آلرژیک استفادهمیشود. این داوری استروئیدی را بهصورت پماد نیز برای بعضی از اختلالات التهابی پوستی استفادهمینمایند.
نام های تجارتی مومتازون عبارتند از:اسپری نازونکس (SCHERING PLOUCH بلژیک)، رستانکس (شرکت سینا دارو)، مومنیکس (شرکت دارویی جابربن حیان)و یا پودر استنشاقی آسمانکس (MSD بلژیک).
مونتلوکاست در شرایطی از جملهآسم، برونکواسپاسم ناشی از ورزش، رینیت آلرژیک، قاعدگی دردناک اولیهو کهیر استفادهمیشود. از این دارو عمدتا بهعنوان یک درمان مکمل در بزرگسالان علاوهبر کورتیکواستروئیدهای استنشاقی در شرایطی استفادهمیشود کهآنها بهتنهایی اثربخشی مورد نظر را بهارمغان نیاورند. همچنین از این دارو برای جلوگیری از واکنش های آلرژیک نیز استفادهمیشود.
عوارض جانبی مونتهلوکاست سدیم (Montelukast sodium)
ضعف، گیجی، خستگی، تب و سردرد. احتقان بینی . درد شکم . سوءهاضمه. گاستروآنتریت . سرفه، آنفلوآنزا . بثورات جلدی . درد دندان، تروما.
تئوفیلین نوعی گشادکنندهمجاری هوایی است و در درمان بیماران مبتلا بهآسم، آمفیزم و برونشیت بکار میرود. اصولاً تئوفیلین با شل کردن عضلات جدار مجاری تنفسی و بازکردن آنها، عبور هوا را آسان میکند و موجب بهتر شدن تنفس در موارد انسداد برگشت پذیر مجاری تنفسی میشود.
عوارض تئوفیلین
سردرد، بی قراری، تحریک پذیری، مشکلات خواب، ناراحتی معدهو اسهال، استفراغ، ضربان قلب تند یا نامنظم، بثورات جلدی و تشنج
پردنیزولون دارای خواص ضدالتهابی و اثر سرکوب دستگاهایمنی بدن را دارد. پردنیزولون کمک میکند تا تورم، قرمزی، خارش، و واکنش های حساسیتی کاهش یابند. همچنین در درمان بیماری های گوناگونی مانند نفروتیک٬ آسم، آرتریت، مشکلات پوستی، حساسیت شدیدکاربرد دارد.این دارو باید بعد غذا مصرف شود. درهنگام مصرف این دارو باید مصرف سدیم کم شود ومصرف پتاسیم افزایش پیدا کند.
عوارض جانبی پردنیزولون
عوارض گوارشی، بثورات جلدی٬ پوکی استخوان، افزایش فشار خون، واکنشهای آلرژیک، عفونتهای موضعی یا سیستمیک، سندرم کوشینگ، ادم، آتروفی بافتی، زخم یا خارش در محل تزریق، علائم التهاب و تاخیر در بهبود زخمها، تهوع٬ افزایش وزن سریع و اختلالات قاعدگی در زنان،معدهدرد