عجیب ترین مهریه ها در ایران

 

خبر یک:ازدواج یا کلاهبرداری؟!

مهریه‌دربین برخی زنان ابزاری برای استقلال اقتصادی شده‌و راحت ترین راه‌کسب این استقلال را گرفتن مهریه‌می‌دانند، اما درواقع نمی دانند که‌این مسأله‌نوعی زورگویی است. کلاهبرداری شیوه‌های مختلفی دارد که‌گاهی اقدام برخی دختران و زنان در اجرا گذاشتن مهریه‌پس از چندین بار عقد موقت یا دائم مصداق کلاهبرداری است.

جعفر به‌ای، کارشناس آسیب شناسی با اشاره‌به‌کلاهبرداری بانوان در برخی ازدواج ها اظهار کرد:برخی بانوان به‌طمع مهریه‌و با هدف باج گیری و برنامه‌ریزی مشخص ازدواج می‌کنند که‌نیت آنها نه‌تنها تشکیل خانواده‌نیست بلکه‌به‌فکر درآمدزایی از طریق زورگیری هستند. وی درخصوص دلایل به‌اجرا گذاشتن مهریه‌از سوی برخی زنان بیان کرد.

 

خبر دو:مهریه‌های عجیب!

 

مهریه‌های عجیب و غریب گاهی شگفت انگیزتر از آن هستند که‌بتوانیم آنها را باور کنیم، مهریه‌هایی که‌اگر عاقبتشان به‌شکایت و دادگاه‌نرسد، شاید هیچ وقت از وجودشان با خبر نشویم! یکی از عجیب ترین مهریه‌های تاریخ ایران که‌چهارسال قبل در شعبه‌٢٦٤ دادگاه‌خانواده‌به‌اجرا گذاشته‌شده، یک کیلو بال مگس بود! سال ١٣٨٦ بود که‌زنی با مراجعه‌به‌دادگاه‌خانواده‌به‌قاضی گفت، تنها درصورتی حاضر به‌طلاق می‌شود که‌همسرش یک کیلو بال مگس مهریه‌او را بپردازد! او که‌سومین ازدواج خود را شکست خورده‌می‌دید، دلیل جدایی از همسرش را فریبکاری او عنوان کرد و گفت:«همسرم به‌رغم متاهل بودن، با من ازدواج کرده‌و حالا من تا مهریه‌ام را نگیرم از زندگی اش بیرون نمی روم!»یا 50 هزار مرجان دریایی ودست چپ داماد، 1978 توپ ورزشی، 10 راس آهوی وحشی، 2هزار قطعه‌شکلات... تعجب نکنید، این ها همه‌مهریه‌هایی هستند که‌در سال های گذشته‌در دادگاه‌خانواده‌به‌اجرا گذاشته‌شده‌اند.

 

 

اما عجیب تر از بال مگس، مهریه‌زن دیگری است که‌به‌دادگاه‌رفت و گفت:همسرم به‌اصول و قواعد زندگی مشترک پایبند نیست، به‌همین دلیل خواهان طلاق و دریافت مهریه‌٥/١تنی گل مریم هستم. یا زن دیگری که‌چشم های شوهرش را از دادگاه‌خواست! او عروس یک خانواده‌ثروتمند شده‌بود که‌٥هزار سکه‌مهرش کرده‌بودند اما کابوس تکرار زندگی خواهر مطلقه‌اش دست از سر او برنمی داشت. بنابراین بعد از عقد از همسرش خواست تا چشم هایش را مهر او کند. زن جوان می‌گفت دلش می‌خواهد مهریه‌اش آن قدر خاص و تعهدآور باشد که‌شوهرش هیچ گاه‌نتواند از قیدوبند آن خودش را رها کند. بنابراین یک ماه‌بعد از عقد به‌دفترخانه‌رفتند و قرار گذاشتند بدون اطلاع خانواده‌ها، یک بند دیگر به‌مهریه‌اضافه‌کنند:چشم های آقای داماد! اما چند ماه‌بعد ورق برگشت و اختلافات آن دو شروع شد تا جایی که‌چاره‌ای جز طلاق نماند. البته‌قاضی دادگاه‌اعلام کرد که‌طبق قانون شرع، اعضای اصلی بدن قابل جداکردن نیست و تعهد مالی ایجاد نمی کند، چون چشم زمانی که‌زنده‌و قابل استفاده‌برای فرد باشد، باارزش است و نمی تواند مورد رهن و گرو قرار بگیرد. ضمن آن که‌مهریه‌همان است که‌عقد براساس آن صورت گرفته‌و داماد فقط محکوم به‌پرداخت پنج هزار سکه‌طلا است.

 

اما فلسفه‌و تعریف مهریه‌چیست که‌این قدر به‌بیراه‌رفته‌ایم که‌نمی دانیم با خواندن اخبار فوق گریه‌کنیم یا بخندیم؟

 

مهریه‌چیست؟

 

مهریه‌به‌مالی گفته‌می‌شود که‌مرد هنگام وقوع عقد نکاح به‌همسر خود می‌پردازد یا مکلف به‌پرداخت آن می‌شود. اگرچه‌مهریه‌در زمان معاصر مختص مسلمانان است، اما برخی محققان به‌شواهدی تاریخی از ایران قبل از اسلام، یونان باستان و نیز آیین یهودیت اشاره‌می‌کنند که‌نشان دهنده‌سابقه‌پرداخت مبلغی پول از طرف داماد به‌عروس (یا پدر عروس) در زمان ازدواج است.

 

مهریه‌و شرایط آن

 

مرد هنگام اجرای صیغه‌نکاح، چیزی را به‌همسرش تقدیم می‌کند که‌در اصطلاح «مهریه» یا صداق نامیده‌می‌شود. این هدیه‌و بخشش که‌از طرف مرد انجام می‌شود، امروزه‌به‌هدف پایبندی به‌زندگی مشترک و ارتباط زناشویی یا ضامنی برای حق طلاق زن است. در آموزه‌های دینی برای مهریه، مقدار معینی تعیین نشده‌است، بلکه‌این امر به‌توافق زن و مرد بستگی دارد. همچنین در نوع مهریه‌نیز محدودیتی وجود ندارد و هر چیزی که‌ارزش اقتصادی و اجتماعی داشته‌باشد، می‌تواند مهریه‌قرار گیرد؛ همانند طلا، نقره، املاک، پول های رایج، لوازم زندگی و حتی آموزش قرآن یا آموزش مهارتی ویژه.

 

مهریه‌در ایران

 

در بسیاری اوقات، مهریه‌دختران مسلمان ایرانی بر مبنای سکه‌های طلا تعیین می‌شود؛ از سال تولد دختر گرفته‌تا شمار ائمه‌یا سوره‌های قرآن کریم به‌عنوان تعداد سکه‌های مهریه‌دختران بریده‌می‌شود.

 

براساس تحقیقی درسال 1387 در مرکز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه‌از بیش از 1200 زن و مرد متأهل بین 18 تا 40سال در حدود 12 استان ایران نشان داده‌شده‌که‌میانگین مهریه‌به‌اعلام زنان 350 سکه‌طلا و به‌اعلام مردان 260 سکه‌طلا است. این پژوهش از رشد سریع میانگین مهریه‌در ده‌80 حکایت داشته‌به‌طوری که‌در عرض 5سال از میانگین 300 سکه‌به‌450 سکه‌طلا رسیده‌است. البته‌مهریه‌هایی با مبنای 124 هزار سکه‌طلا هم دیده‌شده‌است.

 

در ایران برخی مردان به‌علت ناتوانی در پرداخت مهریه‌زندانی می‌شدند. اما بنا بر قانون حمایت از خانواده‌1391 که‌در اسفند 93 اجرایی شد، ناتوانی در پرداخت مهریه‌های بالای 110 سکه، مشمول زندان رفتن مرد نمی شود و زندانی شدن مرد با توافق طرفین و قسط بندی مهریه‌حذف می‌شود. همچنین درسال 1390 دیوانعالی کشور در رأی وحدت رویه‌ای شماره‌722 پذیرش دادخواست اعسار به‌شکل دعوای تقابل را هم پذیرفت که‌به‌موجب آن فرآیند رسیدگی به‌اعسار به‌شدت تسریع یافته‌و امکان صدور دستور بازداشت بسیار کاهش پیدا کرد. منتقدان اشکالاتی از قبیل امکان دور زدن قانون، تضعیف ضمانت اجرایی و قانونی مهریه، پنهانکاری و مخفی کردن اموال را بر این فرآیند وارد کرده‌اند.

 

 

در دیگر کشورها

 

در عربستان، عرف مهریه‌14هزار دلار است. در جمهوری آذربایجان، میانگین نرخ مهریه‌درحدود 2000 منات برآورد می‌شود. میانگین نرخ مهریه‌درمیان اقوام مختلف کشور هند در حدود 100هزار تا یک میلیون و 500هزار روپیه‌تعیین می‌شود. در ترکیه‌نیز نرخ مهریه‌به‌طور متوسط 35هزار لیر است. در مناطق مختلف چین در میان اقوام مختلف، نرخ مهریه‌حدود 100هزار یوان تخمین زده‌می‌شود. در عمان نرخ مهریه‌در حدود 10هزار ریال عمان است.

 

مهریه‌در اسلام

 

براساس فلسفه‌اولیه‌تعیین مهریه، مهر نوعی هدیه، پیشکش، نحله، اعطای بدون عوض و از روی صداقت (صداق) به‌صورت نقدی با تأکید بر معادل و ویژگی معنوی و فرامادی آن بوده‌است. برخی منابع مانند تفسیر نمونه‌نتیجه‌می‌گیرند «صدُقاتهن» از ماده‌«صداق» است و بدان جهت به‌مهر «صداق» یا «صدُقه» گفته‌می‌شود که‌نشانه‌راستین بودن علاقه‌مرد و محبت او به‌زن است. همچنین کلمه‌«نحله» به‌گفته‌راغب اصفهانی از «نحل» به‌معنای زنبورعسل است؛ چون زنبورعسل بدون توقعی عسل خود را می‌بخشد، کلمه‌«نحله» دلالت دارد که‌فلسفه‌مهریه، تقدیمی، پیشکشی، عطیه‌و هدیه‌است. در اسلام مهریه‌متعلق به‌خود زن است نه‌والدین یا هر شخص دیگر.

 

مهریه‌در فقه‌و حقوق اسلامی سه‌نوع مهم دارد: 

 

 

مهر المسمی مهری است که‌زن و شوهر قبل از انعقاد عقد نسبت به‌مقدار و میزان آن توافق کرده‌و آن را در عقد ذکر می‌کنند. تعیین میزان مهر مطابق ماده‌1080 قانون مدنی منوط به‌تراضی طرفین است و محدودیتی در این خصوص در قانون پیش بینی نشده‌است؛ و طبق ماده‌1079 قانون مدنی، مهر باید بین طرفین تا حدی که‌رفع جهالت آنها بشود، معلوم باشد (ماده‌1079 قانون مدنی).

 

شرایط مهر المسمی: 

 

- دارای ارزش مالی و اقتصادی باشد.

- قابل تملک و نقل و انتقال باشد.

- مشخص و معلوم باشد.

- معین و تصریح شده‌باشد.

- دارای منفعت عقلایی و مشروع باشد.

- شوهر قدرت تسلیم مهریه‌را داشته‌باشد.

 

 

اگر در زمان انعقاد عقد درباره‌مهریه‌توافق نشده‌یا این که‌مهریه‌نوعی تعیین شده‌که‌مطابق قانون نبوده، ولی عمل زناشویی بین زوجین رخ داده‌است، در این حالت براساس عرف و عادت محل و وضع خاص زوجه‌مانند تحصیلات، سن، شغل و امثال آن مهریه‌ای هم شأن زنان مشابه‌وی تعیین می‌شود که‌به‌این نوع مهریه‌مهرالمثل می‌گویند.

 

 

در نکاحی که‌دائم بوده‌و مهریه‌ذکر نشده‌یا شرط عدم مهر شده‌باشد، زوج به‌زوجه‌مطلقه‌خود که‌با او نزدیکی نکرده‌است، مهریه‌ای پرداخت می‌کند و این مهریه‌اصطلاحاً مهرالمتعه‌گفته‌می‌شود.

 

تفویض مهر

 

اگر در عقد تعیین مهر به‌یکی از زوجین یا شخص ثالثی واگذار شود، صحیح است و به‌آن تفویض مهر گویند.

 

کارکردهای منفی افزایش مهریه

 

افزایش سن ازدواج: براساس یک تحقیق ٧٨درصد جوانان مهریه‌سنگین را موجب گریز از ازدواج می‌دانند که‌این امر خود به‌مشکلات دیگر می‌انجامد. با توجه‌به‌بلوغ زودرس جنسی در جامعه، طولانی شدن زمان ازدواج و عدم تأمین نیازهای روحی و جسمی جوانان، مشکلات روحی و ناهنجاری های اجتماعی را به‌دنبال دارد و به‌ایجاد بحران های شخصیتی و اجتماعی منتهی می‌شود. ازجمله‌این ناهنجاری ها، گرایش به‌ارتباطات غیرمتعارف دختر و پسر، افسردگی و اختلالات جنسی است.

 

تغییر در نوع همسرگزینی:قیمت های سرسام آور یکی از مهم ترین دلایل گرایش جوانان به‌ازدواج با خارجی ها و مهاجران به‌شمار می‌رود و همین مسأله‌نیز می‌تواند به‌بروز فساد اخلاقی در کشور منجر شود.

 

کاهش نرخ ازدواج: افزایش هزینه‌ها باعث شده‌تا جوانان از ازدواج خودداری کنند و تعداد زنان و مردان مجرد به‌شدت افزایش یابد.

 

ایجاد خصومت و دشمنی: از طرف دیگر نزاع ها بر سر مهریه‌نتیجه‌ای شوم دارد و به‌جای آن که‌محبت زوجین را بیفزاید، دشمنی و عداوت می‌آفریند و به‌عوض این که‌نهال دوستی بکارد و دل ها را به‌هم نزدیک سازد، تخم نفرت کاشته‌و قلب ها را از هم دور می‌کند.

 

تحمل اجباری زندگی های تصنعی: از دیگر پیامد منفی مهریه‌های سنگین، این است که‌برخی زندگی ها به‌رغم تمایل باطنی زن و شوهر به‌ادامه‌آن، همچنان در حالت کاملاً تصنعی ادامه‌می‌یابد. مرد توان پرداخت مهریه‌را ندارد و زن بر دریافت آن اصرار می‌ورزد. چنانچه‌خانواده‌ای دچار بحران شود، بالا بودن مهریه‌ها مردان را مجبور می‌کند تنها شکلی بی روح و جان از خانواده‌را حفظ کرده‌و به‌یک زندگی جهنمی ادامه‌دهند یا در صورت تمایل به‌طلاق چنان فضا را بر زن سخت بگیرند که‌با میل خود مهریه‌را بخشیده‌و خود را از زندان خانواده‌نجات دهد.

 

احتمال سوداگری:برخی از دختران با انجام چند ازدواج و طلاق با مهریه‌سنگین پس از چندسال به‌ثروت غیره‌منتظره‌ای دست می‌یابند و شوهران آنها به‌اصطلاح چنان خانه‌خراب می‌شوند که‌قدرت دوباره‌سازی آن را نخواهند داشت.

 

تحت الشعاع قرارگرفتن ارزش های دینی:مشکل بسیاری از این سنخ تحلیل ها، عدم تفکیک درست میان نگرش دین به‌این سنت با نگرش عرف متشرعان به‌آن است. بدون تردید میان این دو نگرش و اهداف و غایات موردنظر آنان ناهمگونی ها و تفاوت های آشکاری وجود دارد و ارائه‌هرگونه‌تفسیر واقع بینانه‌مستلزم بذل توجه‌عمیق به‌این تمایزات است. اگر بسیاری از تحلیل های ارائه‌شده، با نگرش عرف متشرعان و نوع مواجه‌آنها با این سنت سازگاری و انطباق داشته‌باشد، با دیدگاه‌دین دراین باره‌جدایی کامل دارد؛ به‌همین جهت، سفارش به‌سبک گرفتن مهریه‌به‌عنوان یک هدیه‌با انتظار تأمین آثار موردنظر عرف، ناسازگاری آشکاری دارد که‌علت آن ضمیمه‌کردن نابجای دو ایده، از دو الگو با ویژگی های متمایز است.

 

دیگر این که‌در نگرش اسلام، حقوق، بستر خاص خود را دارد و هیچ گاه‌از آن به‌عنوان ابزاری درجهت پرکردن خلأهای اخلاقی استفاده‌نشده‌است. آنچه‌از رویه‌دین در این خصوص استنباط می‌شود، عکس این جریان، یعنی استفاده‌از اخلاق به‌عنوان ضامن اجرای درست قواعد حقوقی، پرکردن فاصله‌ها و خلأهای حقوقی و در نتیجه‌وصول به‌مراتب بالای قانون گرایی و قاعده‌مندی ازجمله‌پیامدهای التزام عملی به‌معیارها و ضوابط اخلاقی و به‌طورکلی، تحقق اخلاقیات است.

 

ازجمله‌تدابیری که‌می‌توان در راستای پیشگیری از مشکلات مهریه‌اتخاذ کرد، عبارت است از:

 

١- در تعیین میزان مهریه‌جهت پیشگیری از مشکلات بعدی حد اعتدال رعایت شود، زیرا سبک بودن مهریه‌نیز در وضعیت امروزی مشکلات خاص خود را دارد.

 

٢- قراردادن اعیان (زمین، خانه، طلا و...) به‌عنوان مهریه‌می‌تواند مانع کاهش ارزش مالی مهریه‌در طول زمان شود.

 

٣- پرداخت مهریه‌در آغاز زندگی مشترک موجب می‌شود هرکس به‌اندازه‌توان خود اقدام به‌تعیین مهر کند، زیرا یکی از دلایل افزایش مهریه، نسیه‌بودن است.

 

٤- برخی کارشناسان معتقدند، پرداخت مهریه‌مشروط به‌عندالاستطاعه‌باشد مشروط نه‌عندالمطالبه. این امر می‌تواند مانع استفاده‌ابزاری زنان سوداگر از مهریه‌شود.

 

٥- پیشنهاد دیگر این است که‌در خانواده‌هایی که‌احتمال عصیان نسبت به‌قانون وجود دارد، از طریق شرط ضمن عقد، کسی را در این زمینه‌ضامن قرار دهند تا در صورت استنکاف زوج از پرداخت مهریه، ضامن، پرداخت آن را ضمانت کند.

 

٦- رسانه‌های جمعی و مراکز بیمه‌درخصوص گسترش فرهنگ بیمه‌مهریه‌تلاش کنند تا امکان دستیابی معقول زن به‌مهریه‌اش میسر شود.