
بهانهگیری کودک ناشی از ناتوانی او در بیان احساسات و انتظاراتش است زیرا بیشتر کودکان کلمههایی کهمیشنوند را درک میکنند اما نمی توانند آنها را درست و کامل بیان کنند و نمی تواند منظور خود را توضیح دهند بههمین علت نا امید شدهو شروع بهجیغ کشیدن و بهانهگیری میکنند.
عوامل زیادی موجب بهانهگیری کودک میشوند کهبرخی از آن ها عبارتند از:
• خستگی
• گرسنگی
• ناکامی
• ترس یا اضطراب کودکان
• ناتوانی در بیان خواستهخود
• مقاومت در برابر تغییر (مانند ترک یک مکان)
• کسل شدن
• احساس عدم راحتی
• تحریک بیش از حد
• بیماری یا درد
• سر در گمی
• ناراحتی از پیروی از دستور شما
• نیاز خاصی داشتن
کودکان گاهی شروع بهبهانهگیری های مختلف و کج خلقی میکنند و رفتارهایی مانند جیغ زدن و غرغر کردن ، لگدپراکنی ، کوبیدن پاها بهزمین ، پرت کردن اشیا بهاطراف ، کتک زدن دیگران و یا حتی حبس کردن نفس خود تا مرحلهکبودی از خود نشان میدهند . تحمل و کنترل این رفتارها در کودکان واقعا طاقت فرسا است .
زمانی کهکودک شما در حال بهانهگیری و جیغ زدن و داد زدن است بهصحبت های شما گوش نمی دهد و بهفریادها و تهدیدهای شما با حالتی منفی جواب میدهد. در این شرایط هر چهشما بیشتر داد بکشید صدای جیغ او نیز بلندتر میشود. در این مواقع بهترین کار این است کهکنار او بنشینید و چیزی نگویید. کودکان خودشان هم از خشمی کهدامن آنها را گرفتهاست میترسند و بودن در کنار کودک هنگام بدرفتاری هایش موجب آرامششان میشود.
اگربهانهگیری های او برایتان غیر قابل تحمل شدهاست چند دقیقهکوتاهبیرون بروید تا کودک دست از گریهو جیغ بردارد سپس دوبارهبهاتاق بازگردید.
در این شرایط شما هیچ گاهنباید کنترل خود را ازدست بدهید و باید همیشهآرامش خود را حفظ کنید تا او سریع تر آرام شود. همچنین نباید هیچ گاهوعدهیا رشوهبهکودک خود در این مواقع بدهید و باید بهبهانهگیری های بی مورد کودکتان بی اعتنا باشید تا خودش خستهو ساکت شود.
زمان طول کشیدن بهانهگیری های کودک شما مهم نیست ، بهتر است هنگام بهانهگیری بههیچ وجهبا او بحث نکنید و خواستههای غیرمنطقی او را پاسخ ندهید . بهنظرات و تفکرات اطرافیان نیز اهمیت ندهید زیرا آنها نیز روزی چنین تجربیاتی خواهند داشت . اگر کودک با بهانهگیری و داد و فریاد کردن بهخواستهخود برسد میآمزد کههمیشهاین چنین نماید و این طرزفکر در بزرگسالی نیز برای او ایجاد مشکل خواهد کرد. پس سعی کنید کودک متوجهاز کنترل خارج شدن رفتارهایتان هنگام عصبانیت نشود.
اگر کودک بهانهگیرو کج خلق شما شروع بهکتک زدن دیگران، پرتاب وسایل یا جیغ های بی وقفهنمود او را بهمکانی امن مانند اتاق خواب خودش ببرید و علت آوردن او بهاین مکان را بگویید و کنار او بمانید تا آرام شود.اگر در مکان عمومی کودک کج خلقی هایش را شروع کرد آنجا را ترک کنید تا او آرام شود.
زمان آرام بودن کودک با او صحبت کنید و بگویید خیلی دوستش دارید و او را در آغوش بگیرید . کودک با این رفتار شما با آرامش بیشتری خواهد توانست دربارهکج خلقی های خود صحبت کند.
زمانی کهکودک آرام گشت با او دربارهاتفاق های پیش آمدهحرف بزنید . صحبت کردن در مورد بهانهگیری ها کودک بهشما کمک میکند کهبدانید مشکل کودک شما چیست. هنگام حرف زدن با کودکتان بهاو کمک کنید تا بتواند احساسات خود را در غالب کلمات بیان کند. مثلا بگویید:«تو خیلی عصبانی بودی چون غذا آن چیزی نبود کهمیخواستی.» . با صحبت کردن با کودکتان بهاو بفهمانید بهجای جیغ زدن و بهانهگیری با صحبت بهتر میتواند بهنتیجهدلخواهش برسد مثلا بهاو بگویید:«ببخشید من تو رو درک نکردم. الان کهجیغ نمی کشی متوجهشدهام چهمیخواستی.
گاهی اوقات بهتر است بهکودک خود زمان بدهید تا بتواند خودش تا حدی بهانهگیری هایش را کنترل کند. این روش را میتوانید از 18 ماهگی فرزندتان آغاز کنید و برای مدت زمان کوتاهی (یک دقیقهبرای هر سال از عمرش)زمانی کهکج خلقی کودکان بالاست و دیگر روش ها پاسخگو نیستند، در مکانی ساکت و خستهکنندهبگذارید تا کودک بتواند خودش را آرام کند. چنانچهدر این بخش از نکات تربیتی کودک در مجله اینترنتی فنجان اشارهشدهاست هنگام اجرای این روش بهکودکتان بگویید این یک تنبیهنیست ، من بهتو زمان میدهم تا آرام شوی و در آنجا منتظر تو هستم . اگر کودک نپذیرفت در آن مکان بماند او را با قدرت در مکان موردنظر نگهدارید و سپس دنبال کار خود بروید و در صورتی کهجای او امن بود بهاو نگاهیا توجهنکنید تا با خودش کنار آید.
در موقعیت هایی کهبرای کودکتان ناخوشایند است و باعث ناراحتی او میشود دوری کنید . مثلا قبل از عصبی شدن هنگام گرسنگی و شروع بهبهانهگیری بهاو میان وعدهکوچکی بدهید . اگر او هنگام خرید در غروب بهانهگیر و عصبی میشود ابتدای روز خرید خود را انجام دهید.
اگراو در موقعیتی قرار دارد کهمیخواهید این موقعیت را تغییر دهید نیم ساعت قبل بهاو بگویید مثلا اگر در پارک حضور دارید و میخواهید بهخانهبروید نیم ساعت قب از بهخانهرفتن او را در جریان بگذارید و اجازهدهید از این تصمیم آگاهشود.
شما بهعنوان یک والد موقعیت هایی کهکودک بهانهگیر میشود را میدانید بنابراین قبل از اینکهبهانهگیری های کودک آغاز شود، بلافاصلهحواس او را با دادن اسباب بازی بهاو ، تغییر مکان ، در آوردن شکلک های خندهدارو... پرت کنید.
در این سنین کودک مستقل بودن را میآموزد پس بهتر است بهاو در مواردی کوچک حق انتخاب بدهید مثلا بهجای اینکهبرای او ذرت بخرید ابتدا از او بپرسید «هویج یا ذرت میخواهی؟» بهاین شیوهشما میتوانید بهاو احساس کنترل داشتن بر اوضاع را منتقل نمایید.
استفادههمیشگی شما از کلمهنهدر مقابل خواستههای کودک صحیح نمی باشد زیرا اینگونهشرایط را برای خود و کودکتان پر اضطراب و سخت میکنید بنابراین سعی کنید فقط در مواقع لزوم بهکودکتان نهبگویید.
زمانی کهکودکتان اوقات پر هیجانی را پشت سر میگذارد و بهانهمیگیرد بهاو کمک کنید تا عواطف خود را مشخص و آن ها را درک کند و با بهزبان آوردن احساسات او مثل این جمله"تو واقعا غمگینی. میدونم کهدوست داری اینجا بمونی و بازی کنی". بهاو بفهمانید مشکلش را درک میکنید تا آرام شود.
اگر کج خلقی، بهانهگیری یا نق زدن بهاتفاقی روزمرهتبدیل شدهاست، بهکودکتان بگویید چنین رفتار هایی باید در فضا های مانند اتاق اضافی خانهرخ دهد تا او بتواند در آنجا احساسات خود را تخلیهکردهو بعد از آرام شدن از آنجا بیرون بیاید. برای آرام شدن کودکتان در این فضا چیزی مانند تعدادی اسباب بازی پولیشی نرم، یک بالش و یک پتو کهبتواند بهاو کمک کند، قرار دهید.
هنگام عصبانیت کودکان اغلب تنفس سریع دارند و بدنشان سفت میشود و این علایم میتواند مانع آرامش کودک شود. شما میتوانید تکنیک نفس عمیق را بهکودک آموزش دهید تا بدن خود را شل کند و از این تکنیک در هنگام عصبانیت و ناراحتی استفادهکند.
• بهاو بگویید بیا یک خرگوش آرام باشیم.
• چشم هایت را ببند.
• آرام باش.
• نفس خود را فرو ببر.
• نفس خود را بیرون بده.
• الان وقتش است کهخرگوش شل باشی.
• دماغ خرگوشی ات را تکان بده.
• حالا صورت خرگوشی است را بی حرکت و شل کن.
• انگشتان پایت را تکان بده. حالا انگشتان پایت را شل کن.
• انگشتان دستت را تکان بده. حالا انگشتان دستت را شل کن.
• نفس خود را فرو ببر.
• نفس خود را بیرون بده.
• آرام باش.
• حالا تو یک خرگوش آرام هستی.
شاید علت بهانهگیری های روزانهکودک شما تنش و استرس موجود در خانهباشد کهبر کج خلقی و بهانهگیری های کودک تاثیر میگذارد.
اگر کودک دائما بهانهگیر است و بهخود یا دیگران آسیب میزند بهتر است از یک متخصص یا پزشک یا مشاور کودک کمک بگیرید. این افراد میتوانند شما را با تغییر رفتاری کودک آشنا کنند و بهشما بیاموزند کهچگونهرفتارهای آیندهکودک را پیش بینی و با کودکتان رفتار نمایید.