ثواب و شرایط قربانی کردن در عید قربان

پاسخ تمام سوالات شما در مورد قربانی کردن گوسفند در حج و عید قربان

قربانی کردن گوسفند در روز عید قربان یکی از پر برکت ترین اعمال حج در صحرای منا است. این عمل یکی از کارهای واجبی است که‌باید هر کدام از زائرین حج تمتع در روز عرفه‌و پس از رمی جمره‌انجام دهد.

احرام اولین کاری است که‌زائران حج تمتع باید در مکه‌انجام دهند، سپس از زوال روز نهم تا مغرب در سرزمین عرفات بمانن؛ منظور از وقوف این است که‌آنجا باشند چه‌در حال نشسته‌و دراز کشیده‌و چه‌در حال راه‌رفتن و یا خوابیدن.

البته‌نباید در تمام مدت خواب یا بی هوش باشند زیرا وقوف آنها باطل خواهد شد.

بعد از آن حجاج از شب دهم تا اذان صبح در مشعر الحرام خواهند ماند و در روز عید قربان از آنجا به‌منطقه‌ای به‌نام منی بروند و رمی جمره‌عقبه‌را انجام دهند که‌در آنجا باید هفت عدد سنگریزه‌به‌جمره‌آخری بیندازند.

پس از اتمام کار، هر کدام از زائرین تمام شدن رمی خود را به‌مدیر کاروان اعلام می‌کند و مدیر کاروان نیز از طریق تلفن، نام فرد را به‌ذابحین اعلام می‌کند تا به‌نیابت از زائر، قربانی ذبح شود.

به‌این ترتیب پس از ذبح قربانی ، به‌زائر حاجی گفته‌می‌شود.

شیوه‌و احکام قربانی کردن در حج

تا سال 1360 قربانی کردن احشام؛ شامل گوسفند، بز، گاو و شتر با روش سنتی انجام می‌شد و حاجیان به‌صف می‌ایستادند تا به‌نوبت قربانی های خود را به‌قصاب های حرفه‌ای که‌خود حاجی بودند تحویل دهند.

اما پس از این سال کشتارگاه‌های صنعتی ایجاد شد و توسط روش های مکانیزه‌عملیات ذبح قربانی انجام می‌شود.

زائران قبل از آغاز سفر، وجه‌مربوط به‌قربانی را به‌حساب مربوطه‌واریز کرده‌و مدیران کاروان ها موظف هستند در عربستن کوپن قربانی را دریافت نمایند و در روز عید قربان، آن را به‌انجام برسانند.

دعایی که‌هنگام قربانی کردن خوانده‌می‌شود

از اما صادق(ع) روایت شده‌است که‌به‌هنگام قربانی کردن این دعا را بخوانید:

اِنّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذی فَطَرَ السَّمواتِ وَ الاَْرْضَ، حَنیفاً مُسْلِماً وَ

من روی خود را به‌سوی کسی کردم که‌آسمان ها و زمین را آفریده

ما أنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ، إنَّ صَلاتی وَ نُسُکی وَ مَحْیایَ وَ مَماتی لِلّهِ رَبِّ

من در ایمان خود خالصم و از مشرکان نیستم. نماز و قربانی و زندگی و مرگم برای خداوندی است که‌پروردگار

الْعالَمینَ، لا شَریکَ لَهُ، وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمینَ.

جهانیان است. شریکی برای او نیست. من به‌این برنامه‌مأمور شدم و از مسلمانانم.

اَللّهُمَّ مِنْکَ وَلَکَ، بِسْمِ اللّهِ وَاللّهُ اَکْبَرُ. اَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّی.

خدایا از تو و برای توست. به‌نام خدا و خداوند بزرگتر است. خدایا از من قبول فرما.

(البتّه‌اگر به‌نیّت چند نفر قربانیِ مستحب انجام شود، بگوید:اَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّا)

بسیار مناسب است افراد توانگر، در این روز قربانی نمایند و بیشتر آن را در میان افراد نیازمند و همسایگان و آشنایان پخش کنند.

قربانی کردن در حج واجب است یا مستحب؟

زائرانی که‌در حج تمتع مشغول اعمال حج هستند باید در روز دهم ذی الحجه، گوسفند، گاو، شتر یا بز را در منا ذبح کنند.

قربانی کردن افرادی که‌در حج نمی باشند

امام صادق علیه‌السّلام فرمود:

در یوم النحر (یعنی روز عید قربان) هیچ عملی بهتر از آن نیست که‌خونی به‌رسم قربانی ریخته‌شود یا در مسیر احسان به‌والدین یا خویشاوندی که‌قطع رحم می‌کند، گامی برداشته‌شود و آن که‌حاجی درباره‌آن خویشاوند، تفضّل بیشتری مبذول دارد و در گفتن سلام سبقت جوید یا از قسمت مرغوب گوشت قربانی اطعام کند و پس از آن بقیّه‌همسایگان خود را از یتیمان گرفته‌تا مسکینان و بردگان را به‌استفاده‌از آن فراخواند و اسیران را تفقّد کند.

شیخ صدوق(ره) در شرح این فراز می‌نویسد:

بزرگان برآنند که‌این اعمال در روز عید قربان به‌طور مطلق مطلوب است اگر چه‌در مِنا نباشد و ما اضافه‌می‌کنیم اگر چه‌قربانی در روز عید قربان نباشد؛ لکن در منا و روز عید قربان ثوابش بیشتر خواهد بود.

خوردن گوشت قربانی توسط صاحب قربانی

امیرالمومنین علیه‌السلام می‌فرمود:

«وَ إِذَا ضَحَّیْتُمْ فَکُلُوا وَ أَطْعِمُوا وَ أَهْدُوا وَ احْمَدُوا اللَّهَ عَلَی مَا رَزَقَکُمْ مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ»؛ چون مراسم قربانی را برگزار کردید از گوشت قربانی بخورید و هدیّه‌بدهید و خدا را به‌پاس این نعمت که‌گوشت شتران و گاوان و گوسفندان را روزیِ شما ساخته، سپاسگزاری کنید. (من لا یحضره‌الفقیه، ج‏1، ص:521)

امام باقر علیه‌السّلام فرمود:

«قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع) کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع) لَا یَأْکُلُ یَوْمَ الْأَضْحَی شَیْئاً حَتَّی یَأْکُلَ مِنْ أُضْحِیَّتِهِ». شیوه‌امیرالمؤمنین علیه‌السّلام چنین بود که‌روز عید قربان، غذایی نمی خورد تا از گوشت قربانی خود غذائی تناول کند. (من لا یحضره‌الفقیه، ج‏1، ص:508)

همچنین فرمود:

«وَ لَا تَأْکُلْ یَوْمَ الْأَضْحَی شَیْئاً إِلَّا مِنْ هَدْیِکَ وَ أُضْحِیَّتِکَ إِنْ قَوِیتَ عَلَیْهِ وَ إِنْ لَمْ تَقْوَ فَمَعْذُورٌ»؛ در روز عید قربان چیزی نخور مگر از گوشت قربانیِ خود و اگر قدرت تمکن مالی برای قربانی کردن نداری در این صورت معذوری. (من لا یحضره‌الفقیه، ج‏1، ص:508)

از این روایات به‌دست می‌آید اگر برای انسان مقدور بود در روز عید، قربانی کرد اولین چیزی که‌در آن روز می‌خورد از گوشت همان قربانی باشد.

روش صحیح ذبح قربانی در اسلام

در فقه‌اسلامی برای ذبح حیوان، شرایط و آدابی وجود دارد که‌به‌شرح زیر است:

شرایط ذبح حیوان

کسی که‌سر حیوان را می‌بُرد مسلمان باشد و اظهار دشمنی با أهل بیت پیامبر (ص) نداشته‌باشد.
سر حیوان را با وسیله‌ای از آهن بریده‌شود، در غیر این صورت اگر ناچار به‌ذبح شد (طوری که‌اگر حیوان ذبح نشود، تلف شود)، می‌توان سر آن را با چیز تیز دیگری مانند شیشه‌و سنگ تیز برید که‌چهار رگ آن را جدا شود..
هنگام بریدن سر حیوان، جلوی بدن او رو به‌قبله‌باشد. اگر از روی عمد حیوان رو به‌قبله‌نباشد، آن حیوان حرام خواهد شد. امااگر فراموش کند، مسئله‌را نداند و یا سمت قبله‌را اشتباه‌کرده‌و یا نداند، ذبح آن اشکالی نداشته‌و حیوان حرام نخواهد شد.
هنگام جدا کردن سر حیوان، کارد را بر گلویش به‌نیّت سر بریدن بگذارد و نام خدا را ذکر کند. گفتن «بسم اللّٰه» کافی است؛ اگر بدون قصد سر بریدن نام خدا برده‌شود، حیوان پاک نخواهد بود و گوشت آن هم حرام است، اما اگر از روی فراموشی نام خدا را ذکر نکند اشکالی نداشته‌و حیوان حرام نخواهد شد.
حیوان بعد از سر بریدن حرکتی کند. مثلا چشم یا دم خود را حرکت دهد یا پای خود را به‌زمین زند تا مشخص شود که‌قبل از ذبح، زنده‌بوده‌است.
پس از سر بریدن حیوان، به‌اندازۀ معمول خون از بدن او خارج شود.

مواردی که‌موقع سر بریدن حیوان، رعایت آن ها مستحبّ است :

هنگام بریدن سر گوسفند، یک پا و دو دست آن را ببندند و پای دیگرش را باز بگذارند و موقع سر بریدن گاو چهار دست و پایش را ببندند و دُم آن را باز بگذارند و موقع کشتن شتر دو دست آن را از پایین تا زانو یا تا زیر بغل به‌یکدیگر ببندند و پاهایش را باز بگذارند. مستحب است مرغ را بعد از سر بریدن رها کنند تا پر و بال بزند.
کسی که‌حیوان را می‌کشد، رو به‌قبله‌باشد.
پیش از ذبح حیوان، آب جلوی آن بگذارند.
کاری کنند که‌حیوان کمتر اذیت شود، مثلاً با چاقوی تیز و با عجله، حیوان قربانی شود.

مواردی که‌موقع سر بریدن حیوان، انجام آن ها مکروه است :

آن که‌چاقو را پشت حلقوم فرو کرده‌و به‌طرف جلو بیاورند که‌حلقوم از پشت آن بریده‌شود.
در جایی حیوان را بکشند که‌حیوان دیگر از جنس او، آن را ببیند.
انسان، چهارپایی را که‌پرورش داده‌است بکشد.
در شب یا پیش از ظهر روز جمعه‌سر حیوان را ببرند، مگر این که‌نیاز داشته‌باشند.

ثواب قربانی کردن

چنانچه‌در این بخش از مجله اینترنتی فنجان اشاره‌کرده‌ایم و میدانید قربانی کردن ثواب بسیار زیادی دارد.

حضرت محمد(ص) فرموده‌اند:

در روزهای قربانی بعد از عبادات فریضه‌ای هیچ عبادتی اینقدر مقبول و پسندیده‌در بار الهی نیست و بیش از رسیدن قطرات خون به‌زمین مقبول پروردگار می‌گردد. لذا با شوق زیاد ودل پروسعت قربانی کنید.

همچنین فرموده‌اند:

به‌اندازه‌موهای بدن مذبوحه‌ثواب داده‌می‌شود پس برای حصول این اندازه‌ثواب کسی که‌قربانی بر او واجب نیست اگر قربانی کند کاری است بجا و در وقت ذبح قربانی باید پیشانی آن را بطرف قبله‌نماید.