فاصله زن و مرد در نماز فرادا و جماعت

فاصله‌زن و مرد در نماز فرادا و جماعت

در موضوع رعایت فاصله‌بین زنان و مردان در نماز دو نظر عمده‌بین مراجع عظام تقلید وجود دارد:برخی رعایت آن را واجب و عدم رعایت فاصله‌و یا نبود حائل را موجب بطلان نماز می‌دانند. برخی دیگر رعایت آن را مستحب می‌دانند و نه‌واجب و نیز عدم رعایت فاصله‌و یا نبود حائل را موجب بطلان نماز نمی دانند.

نماز خواندن زن و مرد در کنار هم 

فاصله‌زنان و مردان در نماز چقدر باید باشد؟ آیا قرار دادن حائلی مانند پرده‌میان آنها لازم است؟ آیا در این موضوع، فرقی بین محرم و نامحرم هست؟ و در نماز فرادی و جماعت چطور؟

در پاسخ به‌سوالات بالا دو نظر عمده‌بین مراجع عظام تقلید وجود دارد:

نظر اول:
برخی از مراجع، ایستادن زن در کنار مرد و حتی جلوتر از او به‌هنگام نماز را نه‌حرام می‌دانند و نه‌باعث بطلان نماز؛ بلکه‌آن را فقط مکروه می‌دانند. برای رفع این کراهت هم یا بینشان حائلی مانند پرده‌قرار دهند یا حداقل پنج متر (ده‌زراع) فاصله‌بگیرند.

بنابر نظر این بزرگان، بهتر است زن، طوری بایستد که‌جای سجده‌او کمی از جای ایستادن مرد عقب تر باشد.

نظر این گروه‌از مراجع در رعایت فاصله:

حضرت امام (ره) می‌نویسد:مستحب است زن عقب تر از مرد بایستد و سجده‌گاه‌او از محل ایستادن مرد کمی عقب تر باشد. 

آیات عظام گلپایگانی، بهجت و صافی به‌حکم بالا این را هم اضافه‌می‌کنند که:مکروه‌است زن در نماز جلوتر از مرد یا مُحاذی با او بایستد.

همانگونه‌که‌ملاحظه‌می‌شود ایشان هیچ حکمی به‌وجوب و یا لزوم رعایت فاصله‌نمی کنند.

نظر این گروه‌از مراجع درباره‌نمازی که‌در آن فاصله‌گفته‌شده‌رعایت نشده‌است:

امام خمینی ره:

اگر زن برابر [یعنی در کنار] مرد یا جلوتر بایستد و با هم وارد نماز شوند، بهتر آن است که‌نماز را دوباره‌بخوانند. 

برخی از مراجع، ایستادن زن در کنار مرد و حتی جلوتر از او به‌هنگام نماز را نه‌حرام می‌دانند و نه‌باعث بطلان نماز؛ بلکه‌آن را فقط مکروه‌می‌دانند. برای رفع این کراهت هم یا بینشان حائلی مانند پرده‌قرار دهند یا حداقل پنج متر (ده‌زراع) فاصله‌بگیرند

آیات عظام گلپایگانی و صافی:

اگر زن برابر مرد [یعنی در کنار] یا جلوتر بایستد نماز هر دو صحیح است چه‌با هم وارد نماز شوند یا به‌ترتیب.

هرچند آیة الله‌بهجت (ره) تصریح به‌این حکم ندارند؛ اما از اشتراک نظری که‌با این گروه‌داشتند به‌دست می‌آید که‌حکم ایشان در این باره‌نیز صحیح بودن نماز زن و مرد در این صورت است.

آیة الله‌زنجانی دام ظله:

اگر زن برابر مرد [یعنی در کنار] یا جلوتر، بدون رعایت فاصله‌مناسب بایستد و با هم وارد نماز شوند احتیاط مستحب آن است که‌نماز را دوباره‌بخوانند و اگر یکی بعد از دیگری به‌نماز بایستد احتیاط مستحب آن است که‌نمازش را دوباره‌بخواند. 

مقام معظم رهبری در پاسخ به‌این سوال که:آیا اقامه‌نماز در مکانهایی مثل حرم امام رضا (علیه‌السلام) که‌برخی خانمها جلوتر از آقایان ایستاده‌اند یا برعکس، جایز است؟ می‌نویسند:

اگر بین زن و مرد مقداری (حداقل به‌اندازه‌یک وجب) فاصله‌باشد، جلوتر بودن زن یا همردیف بودن او با مرد اشکال ندارد و نمازشان صحیح می‌باشد. 

همانگونه‌که‌قبلا بیان شد؛ بنابر نظر این بزرگواران، رعایت نکردن فاصله‌بین زن و مرد در نماز، موجب بطلان نماز هیچکدام نشده‌و الزامی به‌خواندن دوباره‌آن وجود ندارد.

نظر دوم:

برخی مراجع نیز بر این نظرند که‌زن باید [یعنی واجب است] در نماز عقب تر از مرد بایستد؛ بنابراین اگر زن جلوتر یا مساوی مرد بایستد نماز باطل است.

نظر این گروه‌از مراجع در رعایت فاصله:

آیات عظام فاضل ره‌و مکارم شیرازی می‌نویسند:در نماز، زن باید عقب تر از مرد بایستد. بنابراین اگر زن جلوتر یا مساوی مرد بایستد نماز باطل است.

آیة الله‌سیستانی دام ظله‌هم با قید احتیاط لازم حکم به‌عقب تر ایستادن زن می‌کنند.

نظر این گروه‌از مراجع درباره‌نمازی که‌در آن فاصله‌گفته‌شده‌رعایت نشده‌است:

آیات عظام فاضل، مکارم می‌نویسند:اگر زن در کنار مرد یا جلوتر بایستد و با هم وارد نماز شوند نماز هر دو باطل است؛ امّا اگر یکی قبلًا وارد نماز شده‌باشد نماز او صحیح و نماز دوّمی باطل است.

آیة الله‌سیستانی که‌نظری رقیق تر از این دو بزرگوار در لزوم رعایت فاصله‌داشتند در اینجا نیز با احتیاط واجب نظر خود را مبنی بر دوباره‌خوانی نماز اعلام داشته‌و می‌فرمایند:بنا بر احتیاط واجب باید نماز را دوباره‌بخوانند و هم چنین است اگر یکی زودتر از دیگری به‌نماز بایستد.

نکته‌قابل توجه‌

آیات عظام فاضل و مکارم شیرازی تصریح می‌کنند که‌در این حکم [یعنی احکام رعایت فاصله‌بین زن و مرد در نماز] بین محرم و نامحرم تفاوتی نیست.

این بحث در نماز جماعت

می دانیم که‌در نماز جماعت نباید بین امام جماعت و نمازگزارانی که‌به‌او اقتدا می‌کنند فاصله‌قابل توجهی وجود داشته‌باشد و نیز بین خود نمازگزاران (چه‌مرد و چه‌زن) نیز نباید فاصله‌قابل توجهی باشد. از طرف دیگر گفتیم که‌بین زن و مرد (چه‌محرم و چه‌نامحرم) باید (بنابر نظر عده‌ای از مراجع) یا مستحب است (بنابر نظر عده‌دیگری از مراجع) فاصله‌باشد (با حائل یا با عقب تر ایستادن) و زن نمی تواند یا مکروه‌است (بنا بر همان دو نظر) در کنار یا جلوتر از مرد بایستد.

با این مقدمات حال تکلیف به‌نماز ایستادن زنان و مردان در نماز جماعت چگونه‌خواهد بود؟

بنابر مبنای گروه‌اول از مراجع معظم تقلید:

زنان و مردان می‌توانند در کنار هم به‌نماز بایستند (یعنی بدون رعایت فاصله‌و حتی تقدم و تاخر) و نمازشان نیز صحیح است هر چند که‌این نوع ایستادن مکروه‌است و بهتر آن است که‌زنها عقب تر از مردان بایستند و اگر می‌خواهند در کنار مردان بایستند در پشت حائلی مانند پرده‌قرار گیرند.

مقام معظم رهبری می‌نویسند:

ایستادن زنان در کنار مردان فقط کراهت دارد و موجب بطلان نماز نمی شود. برای رفع این کراهت هم می‌توان بین آنها حائلی قرار داد (مانند نصب پرده) تا این کراهت کنار هم ایستادن مردان و زنان در نماز برطرف شود.

اما اگر همین زنانها پشت سر مردان بایستند دیگر آن کراهت کنار هم ایستادن در نماز نیز وجود ندارد و نیازی به‌نصب حائلی مانند پرده‌هم وجود نخواهد داشت.

بنابر مبنای گروه‌دوم از مراجع معظم تقلید:

زنان باید (واجب است) عقب تر از مردان بایستند و نباید در کنار یا جلوتر از آنها بایستند و اگر محل ایستادن آنها در کنار مردان بود باید حائلی مانند پرده‌بینشان نصب شود.

خلاصه‌اینکه‌

در موضوع رعایت فاصله‌بین زنان و مردان در نماز دو نظر عمده‌بین مراجع عظام تقلید وجود دارد:

برخی رعایت آن را واجب و عدم رعایت فاصله‌و یا نبود حائل را موجب بطلان نماز می‌دانند.

برخی دیگر رعایت آن را مستحب می‌دانند و نه‌واجب و نیز عدم رعایت فاصله‌و یا نبود حائل را موجب بطلان نماز نمی دانند.