نکات مهم در پرورش و نگهداری “سنا”

     سنا بوته‌ای کوچک و بومی هند، مصر، آفریقای شمالی، نیجریه، سودان و چین است. در حالِ حاضر سنا در بسیاری از نقاطِ دنیا رشد داده‌می‌شود. برگ های این گیاه‌ظریف و شکننده‌اند. این برگ های سبزِ مایل به‌خاکستری، خواصِ داروییِ زیادی دارند. گیاهِ سنا گل هایی زرد رنگ می‌دهد و ساقه‌هایی به‌رنگِ سبزِ کمرنگ دارد. تخمدانِ این گیاه‌نیز دوکی مانند بوده‌و دارایِ خواصِ داروییِ بیشماری است. این گیاه‌حداکثر تا ارتفاعِ 1 متر رشد می‌کند.

این گیاهِ بومیِ مناطقِ استوایی، به‌طورِ طبیعی در مناطقِ گرم قاره‌آفریقا رشد می‌کند؛ اما ارزشِ داروییِ آن باعث شده‌است تا در اکثرِ نقاطِ جهان کِشت داده‌شود. کِشت این گیاه‌با کاشتنِ بذرِ آن و یا قلمه‌گرفتن از آن حاصل می‌شود. گیاهِ سنا خاک زهکش را ترجیح می‌دهد و برای شکوفایی به‌نورِ کاملِ خورشید احتیاج دارد. بذر هایِ این گیاه‌در فصلِ بهار کاشته‌می‌شوند و برداشت در تابستان صورت می‌گیرد. برگ هایِ سنا قبل و یا در هنگامِ شکوفه‌دهیِ گیاه‌برداشت می‌شوند. با این وجود تخمدان های رسیده‌باید در پاییز برداشت شوند.

 

سنا معطر بوده‌و مسهل، ضد کرم و ضد نفخ است.سنا بزرگترین زیرقبیله‌خانواده‌Fabaceae با نام cassiinae است که‌عمدتا شامل درختچه‌ها و یا درختانی با ارتفاعی متوسط می‌شود. این گونه‌خزاندار، چوبی، چند ساله‌و بوته‌ای است. ریشه‌عمودی داشته‌و ساقه‌های محکم آن معمولا کمتر از 2 متر ارتفاع دارد. این ساقه‌ها یا شاخه‌های کوچکتر معمولا بدون کرک و یا به‌مقدار کمی کرکدار هستند. برگها مرکب بوده‌و در هر برگ 6-4 برگچه‌وجود دارد که‌به‌صورت متناوب قرار گرفته‌اند. برگچه‌ها بیضی شکل بوده‌و در هر دو سمت به‌میزان کمی کرکدار است. گلدهی معمولا در فصل بارندگی رخ می‌دهد ولی در مناطق مرطوب گلدهی می‌تواند در تمام طول سال نیز انجام شود. گلها در این گونه‌پنج پر و شعاعی است. میوه‌های این گیاه، بیضی شکل، چروکیده‌و به‌شدت خمیده‌همستند به‌طوریه‌هلالی شکل می‌شود.

 

هر میوه‌می‌تواند تا 11 بذر داشته‌باشد. بذرها سبز زیتونی، سبز و یا سیاه‌رنگ هستند. سنا معمولا در علفزارهای مناطق خشکتر آفریقا دیده‌می‌شود. ارتفاع از سطح دریا که‌بیشتر از 1850 متر باشد برای رشد این گیاه‌مناسب است. معمولا در کنار رودها و مناطق ماسه‌ای و در مناطق رها شده‌از قبیل مزارع رها شده‌، فواصل بین شهری و حاشیه‌رودها رشد می‌کند. این گیاه‌با آب و هوای گرم سازگار است و در این شرایط می‌تواند در تمام طول سال رشد کند. برخی از این گونه‌ها را می‌توان به‌عنوان گیاهی زینتی به‌کار برد. از این گیاه‌برای احیای جنگلها استفاده‌شده‌و همچنین می‌تواند برای پروژه‌های بیابان زدایی نیز به‌کار گرفته‌شود.

 

گونه‌آرتمیسی (سنا)

گونه‌فیستولا

گونه‌bicapsularis

گیاه‌سنا به‌عنوان مسهل و ملین و تصفیه‌کننده‌حون است . اثرش بیشتر بر روی روده‌بزرگ است و حالت انقباضی (حرکات دودی) روده‌بزرگ را تحریک و تقویت می‌کند و به‌تخلیه‌ان کمک می‌کند .

ویژگی گیاه‌سنا این است که‌مستقیما و بدون واسطه‌دستگاه‌گوارش را تحریک نمی کند بلکه‌آن را به‌تجدید فعالیت انداخته‌و تخلیه‌روده‌را آسان تر می‌کند . سنا نباید در افراد کمتر از ده‌سال مصرف شود .

این گیاه‌به‌حالت خود رو به‌مقدار زیاد در افریقا مانند ناحیه‌سودان وصحرا،آسیای صغیر،عربستان و سواحل سومالی تا موزامبیک می‌رویدودر هندوستان در بنجاب ،در ایران در نواحی جنوبی وبلوچستان می‌روید .

درختچه‌ای به‌ارتفاع 70سانتی متر وچند ساله‌دارای برگهای مرکب برگها کمی پهن وتخم مرغی شکل گل آن زرد مایل به‌کبود،میوه‌آن به‌صورت غلاف قوسی و خمیده‌از نظر اندازه‌در حدود طول غلاف باقلا است.برگچه‌ومیوه‌آن خاصیت دارویی دارد.

رئین دارای صمغ،املاح منیزیم ونوعی قند است علاوه‌بر این دارای ماده‌اوکسی متیل،آنتراکینون ست ،الو امودین، سنئوزیدها وفلاونوئیدهااز دیگر ترکیبات موجود در سنا است.

تکثیر با بذر:بذر کاشته‌شده‌در بهار به‌سهولت می‌روید. برای کاشت بذر لازم است بذر را حداقل یک شب در آب گرم بخوابانید تا پوسته‌ی سخت روی آن نرم و آماده‌ی جوانه‌زدن گردد.

زمان مناسب کاشت مستقیم این گیاه‌فروردین تا اردیبهشت است0بذر این گیاه‌را باید قبل از کاشت خراش دهی کردو سپس به‌مدت 12-10 در آب خیساند بذور 3روز پس از کاشت شروع به‌جوانه‌زنی می‌کنند وپس از 14 روز جوانه‌زنی آن کامل می‌شود. این گیاه‌در مرحله‌بلوغ کامل به‌شوری مقاوم است0 این گیاه‌در هر هکتار به‌100تا 50 کیلو گرم نیتروژن ،20 تا50 کیلو گرم فسفات،20تا30 کیلو گرم پتاس نیاز دارد 0به‌آبیاری زیاد وغرقابی شدن حساس است .آبیاری آن به‌صورت فارویی است0زمان برداشت این گیاه‌پس از کاشت وپس از اینکه‌برگها رشد کافی نمودند می‌باشد .

 

معمولا ً3برداشت انجام می‌شود که‌برداشت دوم 30تا20 روز پس از برداشت اول و برداشت سوم 30 تا 20روز پس از برداشت دوم می‌باشد0 بعداز برداشت برگها را بصورت یک لایه‌نازک در سایه‌پهن کرده‌تا کاملاً خشک شود وجین علفهای هرز در مرحله‌کاشت در این گیاه‌ضروری است

سنا حدود 2200 تا1400kg در هکتار برگ و200 تا150kg میوه‌خشک تولید می‌نماید

اقلیم:کاسیای S.artemisioidesبه‌خوبی به‌اقلیم یخبندان تحمل نشان می‌دهد،اما سایر گونه‌ها هوای گرم را ترجیح می‌دهند و در هوای خیلی سرد زنده‌نمی مانند.

میزان نور و دما:تمام کاسیاها در آفتاب کامل بهترین رشد را دارند.

خاک:کاسیاها به‌خاک کاملاً زهکشی شده‌و تهویه‌ی خوب نیاز دارند.گونه‌ی فیستولا در خاکی که‌مدتی پیش از زمان کاشت با مواد آلی پوسیده‌تقویت شده‌باشد بهترین وضعیت نشو و نما و تولید گل را خواهد داشت.

بذر کاشته‌شده‌در بهار به‌سهولت می‌روید.برای کاشت بذر لازم است بذر را حداقل یک شب در آب گرم بخوابانید تا پوسته‌ی سخت روی آن نرم و آماده‌ی جوانه‌زدن گردد.

آبیاری:گونه‌ی آرتِمیسی خشکی و خشکسالی را تحمل می‌کند،ولی بوته‌های تازه‌کشت شده‌به‌آبیاری منظم نیاز دارند.گونه‌ی فیستولا رطوبت تابستانیِ فراوان می‌طلبد،اما در زمستان دوست دارد در جای خشک نگهداری شود.

کوددهی:تمام کاسیاها به‌تغذیه‌ی اضافی،ترجیحاً در اوایل بهار،خوب پاسخ می‌دهند.هر نوع غذای کامل گیاهی را نیز می‌توان به‌کاربرد.گونه‌ی آرتِمیسی،فقط به‌تغذیه‌ی مختصر نیاز دارد.

مشکلات:کاسیاها از لحاظ آفت و بیماری مشکل خاصی ندارند.

 

فصل:گونه‌ی آرتمیسی از اواخر زمستان تا اوایل تابستان گل آذین است.گونه‌ی دو کپسوله‌در پاییز و گونه‌ی فیستولا در سراسر ماههای تابستان تا اوایل پاییز گل می‌دهد.

به‌طور کلی:شکل دهی تنها پیرایش لازمی است که‌باید بر روی کاسیاها انجام داد.گونه‌ی دوکپسوله‌را بلافاصله‌بعد از خاتمه‌ی گل دهی از سرشاخه‌های کهنه‌بپیرایید تا از تشکیل نیام های بذر بر آنها جلوگیری کنید.

کاسیای S.artemisioides به‌خوبی به‌اقلیم یخبندان تحمل نشان می‌دهد، اما سایر گونه‌ها هوای گرم را ترجیح می‌دهند و در هوای خیلی سرد زنده‌نمی مانند.