آموزش کامل بازی تخته نرد ، مخصوص مبتدی ها

تاریخچه‌و اصول بازی تخته‌نرد ، بازی رومیزی باستانی

تخته‌نرد یک بازی باستانی با تاریخچه‌بسیار بلند بالا در کل جهان است. در این قسمت از سرگرمی مجله اینترنتی فنجان در مورد اصالت این بازی، انواع مختلف و قوانین متفاوت آن صحبت می‌کنیم و حقایق دیگری را در مورد بازی تخته‌نرد به‌شما معرفی می‌کنیم که‌شاید تا بحال نمی دانستید پس برای آموختن این بازی و آشنایی با اصول ، قواعد و اصطلاحات رایج آن با ما همراه‌شوید.

تاریخچه‌بازی تخته‌نرد

بازی تخته‌نرد از مزوپوتامیا در امپراطور فارسی یا ایران امروزی، عراق و سوریه‌آمده‌است و قدیمی ترین نوع بازی تخته‌شناخته‌می‌شود. تخته‌نرد معمولاً روی سطوحی مثل چوب بازی می‌شد که‌با استفاده‌از سنگ آن را علامت گذاری می‌کردند. در گذشته‌تاس موجود در بازی از استخوان، سنگ، چوب یا گل بود که‌ریشه‌در هزاران سال پیش دارد. در آن زمان مصریان، سومریان، رمانی ها و فارس ها از این ابزار برای بازی های تخته‌ای استفاده‌می‌کردند.

بازی تخته‌نرد در طول تاریخ و با توجه‌به‌اطلاعاتی که‌در گذشته‌از آن وجود دارد، مربوط به‌مردم پارس، یونان، روم و شرق دور است. این بازی در ابعاد 3×10 یا 3×12 یا 3×6 انجام می‌شود که‌در مصر برایش قانون گذاری انجام شد. قدیمی ترین تخته‌در شهر سوخته‌سیستان و بلوچستان پیدا شده‌است، به‌همین دلیل تخته‌نرد را به‌ایران نسبت میدهند، در واقع تخته‌نرد را به‌اردشیر بنیانگذار سلسله‌ساسانی نسبت می‌دهند و به‌آن نردشیر نیز می‌گویند.

این بازی از طریق ساسانیان به‌هند و از آنجا به‌چین رفت. چینی ها به‌این بازی Shwa-liu ( به‌معنی دو شیش ) می‌گویند. در انگلیس نیز این بازیbackgammon نامیده‌می‌شد که‌برگرفته‌شده‌از کلمهgammon به‌معنی بازی پشت است زیرا در قدیم روی هر تخته‌صفحه‌شطرنج و در پشت آن تخته‌نرد قرار داشت.

تاریخچه‌این بازی به‌3000 الی 1788 سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. تخته‌های چوبی معمولاً ریشه‌در بازی های خانواده‌های شاهنشاهی دارند. قوانین ایجاد شده‌برای این بازی به‌طور کامل معمولاً به‌177 سال پیش مرتبط است.

بازی تخته‌نرد در آسیا

نام تخته‌نرد متعلق به‌کشور های آسیایی است که‌به‌این بازی اختصاص داده‌شده‌است. اولین بار این بازی 800 سال قبل از میلاد مسیح در جنوب غرب آسیا تا ایران خودش را نشان داد. این بازی را دو نفر با دو عدد تاس انجام می‌دهند. نرد یک نام فارسی است که‌برای محصولات چوبی مثل تخته‌که‌روی آن بازی انجام می‌شود، به‌کار می‌رود. تخته‌نرد به‌معنای جنگ و مبارزه‌روی چوب است.

هم اکنون انواع بازی های کامپیوتری از تخته‌نرد هم موجود است که‌به‌طور همزمان چندین بازیکن می‌توانند به‌صورت اینترنتی این بازی را انجام دهند، آن را ذخیره‌کنند، تماشا کنند یا رتبه‌خودشان را با دیگران مقایسه‌کنند. به‌همین دلیل طرفداران این بازی هنوز هم کم نشده‌است.

معنای هر کدام از اعداد تخته‌نرد

جالب است بدانید که‌اعداد موجود در بازی تخته‌نرد هر کدام معانی مخصوص به‌خودشان را دارند که‌در این قسمت آن ها را به‌شما معرفی می‌کنیم:

عدد یک: روی تاس ، علامت یکتایی و خداپرستی

عدد دو: علامت آسمان و زمین

عدد سه: علامت پندار نیک ، گفتار نیک و کردار نیک

عدد چهار:علامت جهت شمال ، جنوب ، شرق ، غرب

عدد پنج:علامت خورشید ، ماه‌، ستاره‌، آتش ، رعد

عدد شش: علامت 6 روز آفرینش

معنی و مفهوم اجزای تخته‌نرد بر اساس باورهای زرتشتی

تخته‌نرد: کره‌زمین

تاس:ستاره‌بخت و اقبال

گردش تاس ها: گردش ایام

مهره‌ها:انسان ها

دست بازی: 5 وقت یک شبانه‌روز

دو رنگ سیاه‌و سپید: شب و روز

سی مهره:نشان گر 30 شبانه‌روز یک ماه

بیست و چهارخانه: نشانگر 24ساعت شبانه‌روز

چهارقسمت زمین: 4 فصل سال

گردش مهره‌در زمین:حرکت انسان ها (زندگی )

برداشتن مهره‌در پایان هر بازی :مرگ انسان ها

هر طرف زمین 12 خانه‌دارد: 12 ماه‌سال

زمین بازی: آسمان

وسایل مورد نیاز برای انجام بازی تخته‌نرد

• زمین بازی
• تاس
• جام تاس یا تاس ریز
• 15مهره‌سیاه‌و 15 مهره‌سفید
• تاس دو (داو) یا تاس دوبل

نکته: در ایران از جام تاس و تاس دوبل استفاده‌کمتری می‌کنند. 

توضیح کلی در مورد قوانین و چگونگی انجام بازی تخته‌نرد

چیدن مهره‌ها

برای انجام بازی تخته‌نرد نیاز به‌یک زمین بازی است که‌همان تخته‌می‌باشد. در این بازی از 15 مهره‌سیاه‌، 15 مهره‌سفید و دو عدد تاس نیز استفاده‌می‌شود .اگر شما مهره‌ی سفید را انتخاب کرده‌باشید، نحوه‌ی حرکت شما روی زمین (تخته‌نرد) بر خلاف جهت عقربه‌های ساعت و حریف کاملا در جهت عکس شما بازی خواهد کرد.

انداختن تاس

بعد از چیدن مهره‌ها، ابتدا هر بازیکن یک تاس را می‌اندازد و بازیکنی که‌عدد بیشتری بیاورد بازی را شروع می‌کند. اگر هم مساوی شوند ، دوباره‌تاس می‌اندازند.

چگونگی شروع بازی تخته‌نرد

هر کدام از بازیکن ها که‌تاس بیشتر و یا طبق توافق تاس کمتری را آورد، می‌تواند رنگ مهر ها و نحوه‌ی چیدن مهره‌ها را انتخاب کند و همچنین شروع کننده‌ی بازی باشد.

شروع بازی

عدد روی تاس ها مشخص می‌کند که‌مهره‌ها باید چند خانه‌حرکت کنند. 

چند قانون برای حرکت مهره‌های تخته‌نرد

1. عدد های روی هر تاس حرکت های جداگانه‌ای دارند، یعنی شما هم می‌توانید دو عدد را جمع کنید و یک مهره‌را پیش ببرید و هم می‌توانید هر مهره‌را متناسب با یک تاس حرکت دهید و اصطلاحا خانه‌را ببندید (دو مهره‌یا مهره‌های بیشتری از شما آن خانه‌را پر کرده‌باشد.)
2. در بازی تخته‌نرد مقصد یک مهره‌نمی تواند یک خانه‌بسته‌باشد. خانه‌بسته‌به‌خانه‌ای که‌بیش از یک مهره‌حریف در آن وجود داشته‌باشد، می‌گویند.
3.  اگر تاس شما دو عدد برابر را نشان دهد یعنی جفت آورده‌اید و باید 4 بار همان عدد را بازی کنید و به‌جلو ببرید . برای مثال وقتی جفت 2 میاورید، یعنی 4بار عدد 2 را بازی کنید و حرکت دهید .
4.  مهره‌سفید روی مهره‌سفید قرار می‌گیرد اما مهره‌سفید را به‌خانه‌ای که‌حداقل دو مهره‌حریف در آن وجود دارد ، نمی توانید حرکت دهید و اگر مقصد حرکت، خانه‌بسته‌بود باید مهره‌دیگری را برای حرکت انتخاب کنید.
5.  خانه‌اشغال شده‌توسط یک مهره، تک نامیده‌می‌شود. اگر حریف روی مهره‌تک بیاید، آن مهره‌را می‌زند و جای آن قرار می‌گیرد و مهره‌خورده‌شده‌از بازی بیرون می‌رود تا زمانی که‌شما تاس بیاورید و بتوانید در خانه‌های خالی حریف بنشینید و دوباره‌به‌بازی برگردید.
6.  هر بازیکن در بازی تخته‌نرد باید تاس بریزد و مهره‌هایش را حرکت بدهد اما ممکن است حریف خانه‌هایش را بسته‌باشد و بازیکن قادر به‌حرکت دادن مهره‌نباشد.
7.  اگر بازیکنی امکان بازی هر دو تاس را داشته‌باشد، باید هر دو تاس را بازی کنید، مگر آنکه‌هیچ راهی وجود نداشته‌باشد.
8.  همیشه‌در بازی تخته‌نرد ابتدا باید تاس بزرگ را حرکت داد، در بعضی از موارد می‌توانید در صورت سود خود و ضرر نرساندن به‌حریف تاس کوچک را ابتدا بازی کنید.
9.  هر بازیکن آزاد است که‌هر تعداد مهره‌در هر خانه‌قرار دهد اما در انگلستان هر بازیکن نمیتواند بیش از 5 مهره‌در هر خانه‌بگذارد.

اتمام بازی تخته‌نرد:

وقتی که‌تمام مهره‌ها را در 6 خانه‌سمت راست تخته‌جمع کردید ، باید تک به‌تک مهره‌های خود را از بازی خارج کنید و برای این کار باید تاس ها را بیندازید و به‌ازای هر عدد تاس ، یک مهره‌را از بازی خود بیرون کنید.

به‌طور مثال اگر عدد 3 و 5 بیاورید، باید یک مهره‌را از خانه‌شماره‌5 و دیگری را از خانه‌شماره‌3 خارج کنید و اگر در این دو خانه‌مهره‌ای نبود، باید این دو عدد را بازی کنید و به‌سمت جلو ببرید .

اگر تاس جفت بیارید می‌توانید 4 عدد مهره‌را از خانه‌ی عدد مورد نظر خارج کنید.

مثلاً اگر جفت 5 بیارید در صورتی که‌چهار مهره‌در خانه‌5 وجود داشته‌باشد ، می‌توانید هر 4 عدد مهره‌را از بازی خارج کنید . اگر کم تر از 4 مهره‌در خانه‌5 باشد، می‌توانید بقیه‌تعداد را از خانه‌4 بردارید.

 در نهایت هر بازیکنی که‌زودتر از دیگری مهره‌هایش را از بازی خارج کند، برنده‌محسوب می‌شود.

اگر در چنین شرایطی بازیکن حریف هیچ مهره‌ای را وارد 6 خانه‌سمت راست خود نکرده‌باشد، اصطلاحا مارس شده‌و 2 امتیاز را به‌حریف خود می‌دهد.

مفهوم اصطلاحات رایج تخته‌نرد در ایران

بخش انتهایی این بخش از آموزش بازی های رومیزی در مجله اینترنتی فنجان مختص اصطلاحات رایجی است که‌در بازی تخته‌نرد به‌کار برده‌می‌شود که‌شامل :

تاس گرفتن:نشستن تاس روی عدد خاص

تاس موافق: تاس مورد علاقه‌و خواسته‌شده

تاس مخالف: تاسی که‌مورد نیاز بازیکن نیست.

تاس ریختن: پرتاب تاس از درون تاس ریز به‌روی زمین

تاس بالا:تاسهای که‌عدد بزرگتری دارند.

تاس پایین: تاسهای که‌اعداد کمتری دارند .

چیدن: مهره‌ها را برای آغاز بازی در زمین قراردادن

افشار در بازی تخته‌نرد:خان افشار به‌خانه‌شماره‌5 زمین خود و حریف میگویند.

افشار گیری: خانه‌5 خود و یا حریف گرفتن

اسیر در تخته‌نرد: دو مهره‌ای که‌در زمین حریف و در خانه‌24 قرار دارند.

فرار:خارج نمودن مهره‌از تیررس حریف و بردن بر روی دیگر مهره‌های خودی

جفت: زمانی که‌هر دو تاس مانند هم به‌زمین میشینند.

دو کور: تاس جفت یک 11

درب خانه: به‌خانه‌شماره‌هفت هر بازیکن می‌گویند. 

خال خان: به‌خانه‌شماره‌یک در زمین خودی می‌گویند. 

دو شش: جفت شش 

کوه‌خانه: خانه‌ای که‌در آن بیشتر از 5 مهره‌قرار گرفته‌باشد.

خانه‌مرشد: به‌خانه‌شماره‌3 زمین خودی می‌گویند.

ته‌خانه:خانه‌های اخر زمین خودی

مایه:مهره‌ای که‌روی دومهره‌خود یا تک به‌صورت یدکی باشد و آماده‌گرفتن خانه‌های آزاد با تاس بعدی باشد. 

دش: مخفف دو شش 

مارس:وقتی حریف هنوز هیچ مهره‌ای برنداشته‌اما شما تمام مهره‌های خود را از بازی خارج کردید.

سگ مارس: وقتی حریف هنوز در زمین شما مهره‌دارد و شما همه‌مهره‌ها را خارج کردید.

ماره‌در بازی تخته‌نرد: سگ مارس

زدن: کشته‌شدن مهره‌تک که‌باید برگردد و از زمین حریف بازی را شروع کند.

گشایش: حرکت اول بازی

خانه‌آزاد: به‌خانه‌هایی که‌مهره‌در انها قرار نگرفته‌است ، می‌گویند.

داو ( دو ): به‌دو برابر کردن نتیجه‌بازی می‌گویند.

دوبرگرد: داو (دو یا دبل ) حریف را به‌خودش برگرداندن .

پل در بازی تخته‌نرد: به‌مهره‌های خانه‌شماره‌13 که‌نقش پل را برای فرار دو اسیر ایفا میکنند. 

تاس ریز:تاس را در استوانه‌هایی مانند لیوان قرار میدهند و به‌روی صحفه‌میریزند.

نرد: به‌معنی بازی تخت نرد است.

نراد: فردی که‌نرد بازی می‌کند.

گشاد دادن: زمانی که‌شما یک مهره‌را تک در خانه‌ای قرار می‌دهید و حریف می‌تواند آن را بزند.

قات کردن: بردن مهره‌به‌روی مهره‌های خودی

بازی به‌دو:بازی که‌امتیاز برد آن بازی 2 شده‌و داو یا دبل ردو بدل شده‌است.

نشستن:قرار گرفتن مهره‌کشته‌شده‌از روی پیشخوان به‌روی زمین

گشاد بازی در تخته‌نرد:یعنی همه‌مهره‌ها رو تک بدهید به‌دلیل احتمال باخت زیاد و ریسک بازی را افزایش دهید. 

بازی تاخیری:بازی که‌منتظر گشاد دادن حریف هستید و در قسمت بیرونی زمین حریف خانه‌گرفتید.

حمله‌برق اسا: بازی هجومی وگرفتن کشته‌از حریف در زمین خودی 

پوشش: به‌بستن یک مهره‌تک با مهره‌ی دیگر می‌گویند. 

شستن بازی: تمام کردن بازی مساوی با توافق دو حریف

تعطیل است: وقتی مهره‌کشته‌شده‌در زمین حریف ننشیند. 

شش بش: تاس شش پنج

کعبتین: تاس

حکم تاس در تخته‌نرد: بازی که‌به‌اجبار و برای بازی کردن هر دو تاس باشد. 

دست به‌مهره: اگر دست شما هر مهره‌ای را لمس کرد باید همان را بازی کنید.

خوردن مهره:خارج کردن مهره‌ها از بازی و برداشتن مهره‌ها در انتهای بازی از زمین 

باز کردن خانه: یک مهره‌را برداشتن و ازاد ساختن خانه‌ای برای نشستن یا زدن حریف 

مفت بر:بردن بازی به‌راحتی 

مفت باز: واگذار کردن بازی به‌راحتی 

شکستن: مهرهای موجود در یک خانه‌را نصف کردن و در خانه‌یا خانه‌های دیگر قرار دادن. 

رجز خوانی:جنگ لفظی به‌شوخی و دوستانه‌دو بازیکن

تاس آینه: تاسی که‌عدد آن مشخص نباشد و روی لبه‌زمین بازی یا مهره‌قرار بگیرد.

وینشیر: نام قدیمی بازی تخته‌نرد است. 

نردشیر: نام قدیمی بازی تخته‌نرد است.

لنگر پایین:با دو مهره‌گرفتن خانه‌های یک - دو - سه‌حریف

لنگر بالا:با دو مهره‌گرفتن خانه‌های چهار- پنج - شش حریف

خان: به‌هر یک از 24 خانه‌بازی تخته‌نرد می‌گویند.

پیشخوان یا بار: به‌قسمت بلند میان زمین بازی که‌زمین را به‌دو نیم تقسیم می‌کند ، می‌گویند.

سد: بستن راه‌حریف

ششدر کردن: بستن شش خانه‌ی متوالی که‌در هر خانه‌نیز 2 مهره‌قرار گرفته‌باشد طوری که‌حریف قادر به‌گذشتن از مهره‌های شما نباشد.