
مریم میرزاخانی (Maryam Mirzakhani) نابغه40 سالهریاضی جهان دختر پرافتخار ایرانی در اردیبهشت سال 1356 متولد و تیر ماه1396 بر اثر بیماری سرطان درگذشت.
سال 13 اردیبهشت 1356 در تهران بهدنیا آمد ،مریم سومین فرزند خانوادهمیرزاخانی بود دو برادر و یک خواهر بزرگتر داشت.
وقتی دورهابتدایی را تمام کرده،جنگ ایران و عراق بهپایان رسیدهو توانستهبهمدرسهفرزانگان کهزیر نظر سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان بود برود .15-16 سالهکهبوده، میدانست قطعا میخواهد ریاضی بخواند و در دبیرستان و دانشگاهادامهاش بدهد.
در سال های 1373 و 1374 در زمان تحصیل در دبیرستان با کسب مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری بهالمپیاد جهانی ریاضیات در هنگ کنگ و کانادا اعزام شد کهدر المپیاد 1995 کانادا علاوهبر کسب مدال طلا حائز بالاترین امتیاز در بین دانش آموزان جهان شد.
میرزاخانی از بازماندگان سانحهغمبار سقوط اتوبوس حامل نخبگان ریاضی دانشگاهصنعتی شریف بهدرهدر اسفندماه76 است. در این حادثهاتوبوس حامل دانشجویان ریاضی شرکت کنندهدر بیست و دومین دورهمسابقات ریاضی دانشجویی کهاز اهواز راهی تهران بود بهدرهسقوط کرد و طی آن شش تن از دانشجوی نخبهریاضی دانشگاهصنعتی شریف کهاغلب از برگزیدگان المپیادهای ملی و بین المللی ریاضی بودند جان باختند.
ملکهریاضی ایران پس از پایان تحصیلات متوسطهدر دبیرستان فرزانگان تهران، تحصیلات کارشناسی خود را در رشتهریاضی در دانشگاهصنعتی شریف بهاتمام رساند. حالا زمانی بود کهاو میخواست در عرصهجهانی حاضر شود برای همین برای ادامهتحصیل بهدانشگاههاروارد آمریکا رفت. مریم در سال 1999 میلادی زمانی کهدر دانشگاهپرینستون بهتحقیق و تدریس اشتغال داشت موفق شد راهحلی برای یک مشکل ریاضی پیدا کند.
میرزاخانی در سال 2005 زمانی کهبا کمتر از 30 سال سن در دانشگاهپرینستون آمریکا تدریس میکرد از سوی نشریهعلمی Popular Science بهعنوان یکی از 10 مغز برتر امریکای شمالی معرفی شد.
ریاضیدانان مدت های طولانی است کهبهدنبال یافتن راهعملی برای محاسبهحجم رمزهای جایگزین فرم های هندسی هذلولی بودهاند و در این میان مریم میرزاخانی جوان در دانشگاهپرینستون نشان داد کهبا استفادهاز ریاضیات شاید بتوان بهترین راهرا بهسوی دست یافتن بهراهحلی روشن در اختیار داشت:محاسبهعمق حلقههای ترسیم شدهبر روی سطوح هذلولی.
تحقیقات مریم میرزاخانی در ریاضی بهشاخههای مختلفی از جملههندسههذلولوی، هندسهجبری، توپولوژی، سیستم های دینامیکی و نظریهاحتمال مرتبط بودهو آن ها را بههم مرتبط و زمینهساز روش های جدیدی در این شاخهها شده، از جملهاینکهدیدگاهو اثبات بدیعی از برخی مسائل مطرح ریاضی، هم چون حدس ویتن در مورد فضای زمینهسطوح ریمانی یا شار ترستن در سیستم های دینامیکی بهدست میدهند. مریم میرزاخانی و همکارانش اثبات با حدسی در حوزهفضاهای زمینهمختلط مسئلهحل نشدهریاضیدانان را حل کردند.
مریم میرزاخانی جایزهریاضی مدال فیلدز 2014 را بعنوان اولین زن و اولین ایرانی در تاریخ خود بهدست آورد. این جایزهکهجایزهنوبل ریاضیات و از معتبرترین و پرافتخارترین جوایز علمی است بهپاس از زحمات وی در هندسه، سیستم های دینامیکی و شناخت تقارن در سطوح منحنی مانند کرهو اشیا هذلولی، اهدا شد و او توانست نام خود را بهعنوان نخستین زن دست یافتهبهاین جایزهارزشمند بهثبت برساند.
مریم میرزاخانی کهچندی بود بهدلیل ابتلا بهسرطان در یکی از بیمارستان های امریکا بستری بود، در 24 تیر ماه1396 دارفانی را وداع گفت.
فیروز نادری، پژوهشگر ناسا نیز با انتشار پستی در صفحهاینستاگرام خود از درگذشت این دانشمند ایرانی خبر دادهبود.