زندگی نامه آتوسا دختر کوروش کبیر

نام دختر کوروش کبیر چیست؟

آتوسا دختر کوروش بزرگ و همسر پادشاه‌هخامنشی داریوش یکم و مادرخشایارشا برجسته‌ترین زن در تاریخ ایران قدیم است.آتوسا یا آتش سا(550 تا 475 پیش از میلاد مسیح) از شهبانوهای ایران بود.

آتوسا

نام کامل: Utauθa

زادروز : 550 (پیش از میلاد)

زادگاه: پاسارگاد

مرگ: 475 (پیش از میلاد)

محل مرگ: پارسه

آرامگاه‌: نقش رستم در کنار داریوش بزرگ

دودمان: هخامنشی

پدر : کورش بزرگ

مادر : کاساندان

فرزندان : خشایارشا

ویشتاسپ

ماسیشته

هخامنش

آتوسا دختر کوروش کبیر

آتوسا مادر خشایار شاه

آتوسا (فارسی باستان:اوتَئوثَه‌Utauθa؛ اوستایی:هئوتسه‌Hutaosā؛ پهلوی:Hudōs؛ عربی:خطوس؛ پارتی:xwdws؛ ایلامی:ú-du-sa؛ حدود 550 پ م – 475 پ م) دختر کوروش بزرگ، ملکه‌پادشاه‌هخامنشی داریوش یکم، و مادر خشایارشاه‌بود. به‌گواهی مورخین یونانی، او بانفوذترین همسر داریوش بزرگ بود.

شخصیت آتوسا، همانند دیگر زنان پارسی نبود. به‌گفته‌مورخین یونانی، در عین زنانگی، او خصلت های مردانگی نظیر قدرت طلبی، درایت و اقتدار را نیز داشت. گرچه‌پسر آتوسا (خشایارشا) پسر ارشد داریوش یکم نبود، ولی به‌دلیل زیرکی و نسب پدری او (کوروش بزرگ)، توانست که‌پسرش را جانشین همسرش کند. روایت هرودوت در مورد او، گرچه‌ممکن است افسانه‌ای باشد، ولی بازتابی از روایت های پارسی ها در مورد قدرت او است. گرچه‌در منابع تاریخی، سخنی از مذهب آتوسا نیامده، لیکن نام او، نمودی از نام زرتشتی هتوئسه‌است که‌نشان می‌دهد، بایستی او پیرو آئین زرتشت می‌بوده‌است. هرودوت، با روایت داستانی، اولین جنگ بین پارسی ها و یونانی ها را به‌آتوسا و پزشک محرم او، دموکدس مربوط می‌سازد.

پس از آناهیتا او دومین کسی بود که‌لقب بانو که‌یک عنوان مذهبی بود، گرفت. آتوسا خواندن و نوشتن را به‌خوبی می‌دانست، و نقش تصمیم گیرنده‌در آموزش خود و دیگر درباریان داشت.. پس از درگذشت کمبوجیه‌در راه‌بازگشت از مصر، داریوش یکم با آتوسا ازدواج می‌کند. این ازدواج چند دلیل داشته‌است:

ازدواج با آتوسا که‌از سلاله‌هخامنشی بود حکومت او را قانونی جلوه‌می‌داد.

از آنجا که‌آتوسا باهوش، با فرهنگ، با قدرت و تفکر سیاسی بود در موقع لزوم کمک خوبی برای داریوش شاه‌به‌حساب می‌آمد.

آتوسا از قدرت فوق العاده‌ای برخوردار بود و در دوره‌جنگ با یونان که‌به‌توصیه‌او انجام شده‌بود، داریوش یکم همواره‌از نصیحت های او بهره‌می‌جست. او حتی علاقمند بود که‌در میدان کارزار نیز شوهرش را همراهی کند.آتوسا از صلب داریوش شاه‌دارای چهار فرزند شد، که‌بزرگ ترین آن ها خشایارشا بود. اما آتوسا همسر اول داریوش یکم نبود، و داریوش از همسر اولش دارای پسرانی بود که‌همگی از خشایارشا بزرگ تر بودند.

مطابق قانون پادشاهی, پسر بزرگ شاه‌پس از او به‌پادشاهی می‌رسید. اما آتوسا آن قدر بر شوهر خود نفوذ داشت که‌توانست خشایارشا را پس از داریوش به‌پادشاهی برساند.در زمان پادشاهی خشایارشا آتوسا به‌عنوان مادر پادشاه‌در امور دولت دخالت می‌کرد. آشیل در نمایشنامه‌خود همواره‌از او به‌عنوان بانوی بانوان یاد می‌کرده‌است. می‌توان گفت که‌در نمایشنامه‌آشیلوس پس از خشایار، آتوسا بیشترین نقش را بازی می‌کند.

از زمان مرگ او هیچ اطلاعی در دست نیست. تنها می‌دانیم تا زمانی که‌خشایار از جنگ یونان بر می‌گردد زنده‌بوده‌است. احتمالاً آرامگاه‌او در کنار آرامگاه‌داریوش بزرگ در نقش رستم قرار دارد.

سردیس سنگی منتسب به‌آتوسا اطراف تخت جمشید

زندگی نامه‌آتوسا دختر کوروش:

آتوسا همسر برادر خود، کمبوجیه‌دوم بود که‌بعد از مرگ کمبوجیه، به‌طریقی به‌حرم سرای گئومات (بردیای دروغین) وارد می‌شود. اما سرانجام، داریوش بزرگ مالکیت حرم سرا را به‌دست گرفته‌و با آتوسا ازدواج می‌کند و او را همسر اصلی خود و ملکهٔ هخامنشیان می‌کند.

داریوش با پیوستن به‌خانوادهٔ کوروش، به‌مشروعیت جانشینی تضمینی خاندان هخامنشی دست یافت. بنابر گزارش هرودوت، او داریوش را تشویق می‌کرد تا با یونان وارد جنگ شود، چرا که‌می‌خواست اَتیک، اَرگیو و کورینثیان را خراج گذار کند. به‌علاوه، آتوسا از همسرش، کنیزهایی از سرزمین لکونی، اَرگیو، اَتیک و کورنیثیان طلب کرد. بر عقیده‌احمدی، این گزارش هرودوت ناشی از آن است که‌هرودوت، جهت مشروعیت دادن به‌اندیشه‌یونانیان در مورد زنان هخامنشی (که‌این افراد، دسیسه‌گر و فتنه‌گر بودند) این گزارش را نوشته‌است، در حالی که‌داریوش، به‌منظور تلافی مداخله‌آتن در تاراج سارد و به‌آتش کشیدن معبد ایزدبانوی بومی سیبله، به‌یونان لشگر کشیده‌بود.

به‌روایت هرودوت، دِمُکدِس، پزشک یونانی که‌پس از معالجهٔ داریوش، به‌سمت پزشک خصوصی او منصوب شده‌بود، می‌توانست از شاه‌تقاضای هر چیزی به‌جز بازگشت به‌وطن داشته‌باشد. کمی بعد، غده‌ای بدخیم در سینهٔ آتوسا پدیدار می‌شود. او بیماری خود را با دمکدس در میان می‌گذارد، و دمکدس که‌شوق دیدار میهن را داشت، محرمانه‌از او می‌خواهد تا در صورت موفقیت در معالجه، تقاضای او را به‌شرطی که‌زیانی برایش نداشته‌باشد، بپذیرد.

آتوسا می‌پذیرد و درمان می‌شود. دمکدس از او می‌خواهد که‌شاه‌را با این یادآوری که‌جوان، ثروتمند و نیرومند است، برای حمله‌به‌یونان ترغیب کند. آتوسا به‌داریوش می‌گوید جنگ با یونان از یک سو بر آوازه‌و قدرت او نزد پارسی ها می‌افزاید و از سوی دیگر، چون آنان را سرگرم می‌سازد، از فرصت ایجاد مزاحمت می‌کاهد. داریوش جواب می‌دهد که‌قصد جنگ با سکاها را دارد، اما آتوسا جواب می‌دهد که‌چیره‌شدن بر سکاها هر لحظه‌ممکن است ولی او آرزوی تصرف یونان را در سر دارد. به‌ویژه‌که‌راه‌آشنایی مثل دمکدس در دسترس است.

داریوش می‌پذیرد و دموکدس را به‌همراه‌جاسوسان پارسی برای به‌دست آوردن اطلاعات به‌سواحل یونان می‌فرستد. پارسی ها وظیفه‌داشتند که‌از فرار پزشک یونانی جلوگیری کنند. بر اثر تحریک او، لشکر پارسی ها سواحل یونان را شناسایی کردند و نیروی دریایی یونان را هم بررسی کردند و با راهنمایی های دموکدس کروتونی، پزشک خصوصی او و داریوش هدایت شدند. گرچه‌لشکرکشی موفقیت آمیز بود، دموکدس موفق شد فرار کند. رجبی گرچه‌در صحت کل روایت هرودوت شک دارد، اما جزئی از روایت را می‌پذیرد، چرا که‌آن را حامل برداشت معاصرین هرودوت از دربار ایران، اعتبار ملکه‌و علت یکی از بزرگترین جنگ ها میان پارس و یونان می‌داند.

عکس آتوسا دختر کوروش کبیر و مادر خشایارشاه

فرزندان و جانشینی:

تندیس خشایارشا، شاهزاده‌هخامنشی به‌همراه‌ملازمش. در زمان یورش مقدونی ها یا در دوره‌های بعدی، به‌صورت خشایارشا آسیب وارد کردند.

آتوسا چهار پسر از داریوش داشت:خشایارشای یکم، ویشتاسپ، ماسیشته‌و هخامنش. خشایارشا بزرگترین فرزند بود؛ ویشتاسپ، فرماندار نیروهای خشایارشا در باختر و سکاها بود؛ ماسیشته، یکی از فرماندهان خشایارشا بود، و هخامنش، دریاسالار ناوگان مصر بود. آتوسا به‌خاطر تبار و زیرکی خود، تأثیر زیادی بر شوهرش و دربار هخامنشی داشت. در سال 487 پ. م در دعوای حرم سرا، او حمایت داریوش را با جانشینی خشایارشا به‌دست آورد.

خشایارشا اولین پسرش بود ولی اولین فرزند داریوش نبود. داریوش سه‌پسر دیگر از اولین زنش، دختر گوبریاس داشت. انتصاب خشایارشا به‌عنوان فرماندهٔ کل ارتش پارسی به‌او قدرتی برای جانشینی در آینده‌داد. جابه‌جایی قدرت بعد از داریوش به‌خشایارشا، باید به‌سبب اقتدار بزرگ آتوسا باشد. آتوسا در مدت حکومت پسرش، او جایگاه‌والای ملکه‌مادر را به‌دست آورد.

هنگام درگیری میان آرتوبازان (Artobazane؛ پسر همسر داریوش بزرگ) و خشایارشا، به‌سبب اینکه‌خشایارشا در هنگام پادشاهی پدرش به‌دنیا آمده‌بود، تخت پادشاهی را از آن خود کرد. هرودوت اظهار می‌دارد که‌حتی بدون این دلیل هم، پادشاهی از آن خشایارشا بود، چرا که‌«تمام قدرت در دست های آتوسا بود». اما احمدی، جانشینی خشایارشا را تصمیم قاطعانه‌داریوش می‌داند، چرا که‌با سپردن ولی عهدی به‌دیگر پسرانش (از همسرانی غیر از تبار هخامنش)، زمینه‌جاه‌طلبی و باج گیری آنها را میسر می‌کرد.

دومین سند احمدی، گزارش هرودوت است که‌روایت می‌کند در آستانه‌لشکرکشی داریوش به‌مصر، پسرانش بر سر جانشینی به‌کشمکش پرداختند که‌با مداخله‌آتوسا، به‌نفع خشایارشا پایان پذیرفت، اما حقیقت آن است که‌در در برجسته‌نگاری های داریوش و خشایارشای جوان، بر روی چهارچوب های دروازۀ جنوبی تالار اصلی تَچَر و نبشتۀ سه‌زبانۀ روی برجسته‌نگاری چهارچوب شرقی آن (XPk)، خشایارشا بر خلاف سنت دیرینه‌شاهان هخامنشی، خود را به‌صراحت شاه‌نخوانده‌است. این کتیبه‌نماینگر این است که‌خشایارشا، در زمانی بسیار زودتر (از گزارش هرودوت) و به‌صراحت، به‌جانشینی پدرش برگزیده‌و معرفی شده‌بود.

مذهب:

فیلیپ کیپر مدت ها پیش اظهار داشت که‌نام های هیشتاسپ (پدر و همچنین نوادگان داریوش بزرگ)، آتوسا (هوتَوسا، دختر ارشد کوروش بزرگ و شاهدخت های متعدد پارسی)، پیسَوتنس (Pišišyaoθana، شاهزاده‌پارسی، پسر ویشتاسب)، داماسپ (فرم فارسی باستان جاماسب، شاهزاده‌هخامنشی) و سپنددات (Spəntōδāta، نام شاهزاده‌پارسی که‌کتسیاس، بر بردیای دروغین گذاشته‌بود) نشان می‌دهند که‌هخامنشیان به‌دین زرتشت آشنایی داشته‌و سنت زرتشت را گرامی می‌داشتند. با کشف کتیبه‌های ایلامی در تخت جمشید، و دیدن نام های چندگانهٔ اوستایی، این فرضیه‌برای پژوهشگران مستند شد.

مرگ:

آیسخولوس (آشیل) در نمایشنامهٔ ایرانیان حکایت کرده‌که‌زمانی که‌خشایارشا به‌یونان تاخت، آتوسا هنوز زنده‌بود. در حقیقت نام هم در لوح های استحکامات پرسپولیس دیده‌نشده‌است، ولی ثابت نمی کند (آنگونه‌هینتس ادعا می‌کند) که‌در آن موقع مرده‌است.[1]

از پایان عمر آتوسا اطلاعی در دست نیست. ژوستین می‌گوید خشایارشا در حال خشم او را به‌قتل رسانده‌است. ظاهراً تابوت او و خواهرش، آرتستونا در آرامگاه‌داریوش و در کنار تابوت خود داریوش قرار گرفته‌بود. احتمالاً بنایی که‌امروزه‌کعبه‌زرتشت خوانده‌می‌شود، به‌دستور آتوسا که‌می‌خواسته‌همانند مادرش آرامگاهی باشکوه‌داشته‌باشد ساخته‌شده‌است، اما چون بعداً داریوش آرامگاه‌خود را به‌وسعتی ساخت که‌همهٔ بلندپایگان خانواده‌اش در آن جای گیرند، کعبه‌زرتشت به‌ملکه‌های کهتر و شاهزادگان اختصاص یافت.